|
Hadislar (22 hadis)
|
|
| Rider | Date: Seshanba, 22-Sen-2009, 05:16 | Message # 1 |
 Admin yordamchisi
Group: Usta
Messages: 2650
Status:  |
Аллоҳ таолога ҳамду санолар, Расулаллоҳ с.а.в. га саловоту, саломлар билан сиз азизларга 40-ҳадис лойиҳасини тақдим этамиз. Ҳадислар ва уларга келтирилган шарҳлар Имом Ан-Нававий раҳимаҳуллоҳнинг 40-ҳадис китобларидан олинган.
Аллоҳ бошлаган ишимизни енгил қилсин, барчамизга мана шу ҳадислар асосида, Расулаллоҳ с.а.в. суннатларига амал қилган ҳолда умр ўтказишни насиб қилсин.
|
| |
| |
| Rider | Date: Seshanba, 22-Sen-2009, 05:37 | Message # 2 |
|
Admin yordamchisi
Group: Usta
Messages: 2650
Status: | *
o Атрофдаги қабилаларга, уларнинг вакиллари Расулуллоҳ с.а.в.дан диннинг асосларини ўрганиб қайтгунларича, динни ўргатиш ниятида қилинган ҳижрат.
o Маккаликлардан Пайғамбаримиз с.а.в. олдиларига келиб, мусулмон бўлгандан кейин ўз қавмларига қайтган кишиларнинг ҳижрати.
o Бир мусулмоннинг ҳеч бир шаръий сабабсиз мусулмон биродари билан гаплашмаслиги макруҳ, заруратсиз уч кундан ортиқ алоқани узиши эса ҳаромдир. Ҳикоя қилинишича, бир киши биродари билан уч кундан ортиқ вақт гаплашмади ва унга қуйидаги мазмунда хат юборди: “Биродар! Сенда менга нисбатан зулм бўладиган бир нарса бор. Бу ҳақда Ибн Абу Ҳайсамадан насиҳат ол. Чунки у бобоси Заҳҳок, у киши Икрима воситасида ривоят қиладики, “Ибн Аббос (р.а.) Пайғамбаримиз с.а.в.нинг: “Ҳақиқий дўстнинг ўз дўстларидан уч кундан ортиқ алоқа узиши Аллоҳ томонидан ҳаром қилинган” деганларини нақл қилган” (Имом Муслим ва Аҳмад ривоятлари).
o Эркак кишининг хотини унга осийлик қилганида уни тарк қилиши. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади: “… уларни ётоқларида тарк этингиз” (Нисо, 34). Бир жойда гуноҳларга ботган кишининг гаплашмасдан ва саломлашмасдан тарк қилиниши ҳам эрнинг хотинини тарк қилиши кабидир.
o Аллоҳ таоло қайтарган ҳижратлардан тийилиш. Бу ҳижратнинг умумий маъносидир.
Ривоят қилинишича, бир киши Маккадан Мадинага ҳижратнинг фазилатини (савобини) истаб эмас, балки Умму Қайс исмли бир аёлга уйланиш учун ҳижрат қилди. Кейинроқ унга Умму Қайснинг муҳожири деган ном берилди.
“Аҳир никоҳ ҳам ислом истаган амаллардан биридир, нега дунёвий баҳо берилаяпти?” деб сўралса, шундай жавоб берамиз: У киши зоҳирда ҳижрат ғояси билан чиққанди. Ичида изҳор этганига хилоф равишда ният қилгач, қораланишга мустаҳиқ бўлди. Айни шаклда ташқи кўринишидан ҳаж учун, ҳақиқатда эса, тижорат учун кетган кишининг ёки зоҳиран илм талабида чиқиб, ҳақиқатда эса раислик ёки бошқарувни, мансабни қўлга киритиш ниятида ҳаракат қилган кишининг ҳукми ҳам шундайдир.
Ҳадис зоҳирда ҳаж учун, ҳақиқатда эса ҳам тижорат, ҳам зиёрат учун ҳажга кетган кишининг савоб олмаслигини тақозо қилади. Шу ҳолда ҳадисни, “У кишини ҳажга боришга ундаган нарса фақатгина тижорат бўлса, савоб олмайди” шаклида тушуниш (изоҳлаш) тўғри бўлади. Агар унинг боишига сабаб ҳаж бўлса, тижорат эса унга тобеъ бўлса, унга бўлган эътибори нисбатида савоби камаяди. Агар ҳам ҳаж, ҳам тижорат ғояси билан борса, савоб олиш эҳтимоли бор. Чунки унинг ҳижрати фақат дунё учун эмас. Бунинг тескариси ҳам ҳудди шундай. Чунки оҳират амали бўлган ҳажни дунё амали билан алмаштиради. Бу ҳадис ҳукмни фақат ниятга боғлаган. Иккаласини ҳам ният қилган кишини, фақатгина дунёни мақсад қилган дейиш тўғри эмас. Валлоҳу аълам.
Message edited by Rider - Seshanba, 22-Sen-2009, 05:40 |
| |
| |
| DURDON | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 13:26 | Message # 3 |
 SUPER ADMINKA
Group: Admin yordamchisi
Messages: 10133
Status: | Иккинчи ҳадис: Ислом, иймон, эҳсон
Умар ибн Хаттоб (р.а.) ривоят қилади: “Бир куни Расулуллоҳ с.а.в. билан ўтирган эдик. Шу пайт оппоқ кийинган, қора сочли, ҳеч қандай мусофирлик аломати бўлмаган, ҳеч биримиз танимайдиган бир киши тўғри Расулуллоҳ с.а.в. олдиларига келиб, тиззаларини у кишининг тиззаларига теккизиб ўтирди ва қўлларини тиззаларига қўйиб сўради: “Эй Муҳаммад, менга Ислом нималигини тушунтиринг”. Расулуллоҳ с.а.в. шундай жавоб қилдилар: “Ислом Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқлигига ва Муҳаммад Аллоҳнинг расули эканига гувоҳлик беришинг, намозни адо этишинг, закотни беришинг, рамазон рўзасини тутишинг, имконинг етганда ҳажга боришингдир”. У одам: “Тўғри айтдингиз”, деди. Биз унинг ҳам сўраб, ҳам тасдиқлаганидан ажабландик. У киши давоб этиб:“Айтинг-чи, иймон нима?” деб сўради. Расулуллоҳ с.а.в.: “Иймон Аллоҳга ва Унинг фаришталарига, китобларига, пайғамбарларига, охират кунига, яхшилик ва ёмонлик қадардан эканлигига ишонишингдир”, дедилар. У: “Тўғри айтдингиз”, деди. Сўнг: “Айтинг-чи, эҳсон нима?” деб сўради. Расулуллоҳ с.а.в.: “Эҳсон Аллоҳ таолога (ҳудди) Уни кўриб турганингдек ибодат қилмоғингдир. Зеро, сен Уни кўрмасанг ҳам, у Сени муҳаққақ кўриб туради”, дедилар. Сўнгра: “Айтинг-чи, Қиёмат қачон (бўлади)?” деб сўради. Расулуллоҳ с.а.в.: “Бу тўғрида сўралаётган киши сўраётган кишидан ортиқроқ (нарсани) билмайди”, дедилар. Шунда у одам: “Ундай бўлса, қиёматнинг аломатларидан хабар беринг”, деди. Расулуллоҳ с.а.в.: “Жориялар ўз эгасини туғиши (ўз ота—оналарига хўжайин бўладиган фазандлар туғилиши), ҳамда оёқяланг чўпонлар баланд иморат солишда мусобақалашишиларини кўришингдир”, дедилар. Шундан сўнг у одам кетди. Мен бир муддат кутдим. Кейин Расулуллоҳ с.а.в.: “Эй Умар! Биласанми, савол берган киши ким эди?” дедилар. “Аллоҳ ва расули яхшироқ билади”, дедим. Расулуллоҳ с.а.в.: “У Жаброил бўлиб, сизларга динингизни ўргатиш учун келган эди”, дедилар”.
Имом Бухорий, Муслим ва Ибн Можа ривоятлари.
Ҳадисда келган “Айтинг-чи, иймон нима?” деган жумладаги “иймон” сўзининг луғавий маъноси “мутлақо тасдиқ”, деганидир. Шариатда эса, бу тасдиқдан иборатдир: Аллоҳнинг борлиги ва ягоналиги, фаришталарни, китобларни, пайғамбарларни, яхши-ёмон тақдир Аллоҳдан эканини ва охират кунини тасдиқ қилишдир.
“Ислом” вожиб бўлган амрларни бажариш деганидир. Яъни, зоҳирий амалларни бажариб, бўйсуниш. Қуръони каримда Аллоҳ таоло иймон билан Исломни бир-биридан айириб кўрсатган:“Аъробийлар: “Иймон келтирдик”, дедилар. (Эй, Муҳаммад алайҳиссалом, уларга) Айтинг: “Сизлар иймон келтирганларингиз йўқ, лекин сизлар: “Бўйинсундик” денглар” (Ҳужурот, 14).
Мунофиқлар намоз ўқиб, рўза тутишарди, закот беришарди-ю, аммо қалбларида инкор қилишарди. Қачонки мўмин бўлдик, деб даъво қилганларида, Аллоҳ таоло қалбларидаги инкорни билгани учун уларнинг бу даъволарини ёлғонга чиқарди ва улар Исломга зоҳиран бўйин эгиб, Исломга киришганини тасдиқлади:
“(Эй Муҳаммад алайҳиссалом), қачон мунофиқлар сизнинг олдингизга келсалар: “Гувоҳлик берамизки, Сиз шак-шубҳасиз, Аллоҳнинг Пайғамбаридирсиз”, дерлар. Аллоҳ дарҳақиқат, Сиз Ўзининг Пайғамбари эканлигингизни билур, яна Аллоҳ у мунофиқларнинг шак-шубҳасиз, ёлғончи эканликларига ҳам гувоҳлик берур” (Мунофиқун, 1).
Яъни, уларнинг қалблари қарши чиқиш билан бирга сизнинг рисолатингизни тасдиқ этишларининг асоссиз эканига гувоҳлик беради. Чунки тиллари қалбларидагига уйғун эмас. Пайғамбарликка гувоҳлик беришнинг шарти – тилнинг қалби тасдиқлаган сўзни сўзлашидир. Ёлғон даъво қилганлари учун Аллоҳ таоло уларнинг ёлғончиликларини юзага чиқарди. Мусулмончиликнинг сиҳҳат учун иймон шарт қилингани боис Аллоҳ таоло мўминлардан мусулмонларни истисно қилган.
Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади: “Бас, Биз у жойдаги мўминлардан бўлмиш кишиларни чиқариб юбордик. Лекин у жойда бир хонадондан (яъни, Лут пайғамбар хонадонидан) ўзга мусулмонларни топмадик” (Ваз-зориёт, 35-36).
Бу ифода (… мусулмонларни топмадик) истиснои муттасилдир. Чунки шарт билан машрут орасида бир боғлиқлик бор. Шу сабабли Аллоҳ таоло қуйидаги ояти каримада намозни “иймон” деб атаган:“Сиз (Пайғамбар бўлишингиздан аввал) на Китобни ва на иймонни (яъни, унинг ҳақиқат – моҳиятини) билувчи эдингиз” (Шўро, 52).
|
| |
| |
| DURDON | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 13:33 | Message # 4 |
SUPER ADMINKA
Group: Admin yordamchisi
Messages: 10133
Status: | “2… яхшилигу ёмонликлар билан қадарга ишонишингдир”. Аҳли ҳақ қадарнинг ҳақ эканини тасдиқлайдилар. Бунинг маъноси: Аллоҳ таоло олдиндан ҳар бир нарса учун бир қадар тайин этди ва унинг вақтини ўзи ирода қилган пайтда юз берадиган қилди. Барча ишлар Аллоҳнинг тақдирга биноан ўз ўрнида ва маълум вақтда содир бўлади.
Шуни билингки, тақдир тўрт хил бўлади:
Илмда тақдир. Шунинг учун дейилганки, инояти илоҳий қариндошларнинг ёрдамидан аввалдир, бахт туғилишдан олдиндир. Кейингилар олдингиларга таянадилар. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади: “Ундан (яъни, Қуръондан, Пайғамбардан Аллоҳнинг исми азалийсида ҳидоят йўлидан) бурилган (ва саодатдан маҳрум қилинган) кимса бурилиб (юз ўгириб) кетур” (Ваз-зориёт, 9).
Яъни яратилмасдан олдин қадарларидан, Қуръон ва иймондан насиба олмаганлар, дунёда ҳам Қуръонни тинглашдан ва унга ишонишдан маҳрум қилинади.
Расулуллоҳ с.а.в. буни шундай ифода қиладилар: “Аллоҳ таоло фақатгина (тақдирда) ҳалок бўлганларни ҳалок қилади” (Имом Муслим, Доримий ва Аҳмад ривоятлари). Яъни, Аллоҳнинг илмида ҳалок бўлишга дохил қилинган кишилар ҳалок бўлганлардир.
Лавҳи маҳфуздаги тақдир. Бу Аллоҳ таоло ўзгартириши мумкин бўлмаган тақдирдир. Аллоҳ таоло шундай дейди: “Аллоҳ хоҳлаган нарсани (яъни, ҳукмни) ўчирур ва (Ўзи хоҳлаган ҳукмни)устивор қилур. Асл Китоб (яъни, Лавҳул-Маҳфуз) Унинг даргоҳидадир” (Раъд, 39).
Раҳим (онанинг бачадони)даги тақдир. Бу босқичда фаришта Аллоҳнинг амри билан банданинг ризқини, ажалини, яхши ёки ёмон бўлишини ёзади.
Тақдирнинг вақти келганда тақдир қилинган ҳодисанинг бўлиши. Аллоҳ яхшилик ва ёмонликни яратган ва белгилаган вақтларда банданинг бошига келишини тақдир қилинган.
Аллоҳ таолонинг яхшилик ва ёмонликни яратганига қуйидаги оятлар далилдир: “Албатта, жиноятчи-осий кимсалар гумроҳлик ва аҳмоқликдадирлар. Улар юзтубан ҳолларида дўзаҳга судраладиган Кунда (уларга): “Дўзах азобини тотиб кўринглар!” – (дейилур). Албатта, Биз ҳар бир нарсани (аниқ) ўлчов билан яратдик” (Қамар, 47-49).
Бу оят қадарийлар ҳақида тушган: “Дўзах таъсирини тотиб кўринглар!” деб уларга дўзахда айтилади. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади: “(Эй Муҳаммад алайҳиссалом), айтинг: “Мен тонг Парвардигоридан (менга) Ўзи яратган нарсаларнинг ёмонлигидан…” (Фалақ, 1-2).
Бу қисмда бандага бир лутф ва эҳсон бўлса, (ёмонлик) унга етмасдан олдин қайтарилади. Ҳадиси шарифда шундай дейилади: “Садақа ва силаи раҳм ёмон ўлимни оқибатини орқага қайтариб, унинг ўрнига саодатни келтиради” (Абу Довуд, Аҳмад ва Ибн Можа ривоятлари). Бошқа бир ҳадисда эса: “Дуо билан бало ер билан осмон орасида курашадилар. Натижада дуо билони ерга туширмасдан орқага қайтаради”, дейилган.
Қадарни инкор этувчилар (Қадария мазҳабига эътиқод қилувчилар): “Аллоҳ таоло нарсаларни олдиндан билмайди, нарсалар бир онда вужудга келади. Аллоҳ таоло уни пайдо бўлгандан кейин билади”, деб Аллоҳ таолога нисбатан бўҳтон қилишган. Аллоҳ таоло уларнинг бу ёлғонлариданг муназзаҳ ва покдир. Аммо бу қарашлар тарафдорлар чиқмагач, унутиб юборилган. Қадария мазҳабдагиларнинг кейинги гуруҳлари яхшиликни Аллоҳдан, ёмонликни бошқадан, деб даъво қилигарди. Аллоҳ таоло уларнинг бу сўзларидан ҳам муназзаҳдир.
|
| |
| |
| DURDON | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 14:04 | Message # 5 |
SUPER ADMINKA
Group: Admin yordamchisi
Messages: 10133
Status: | “Қўрқув билан қилинган ибодат фазилатлими ёки умид билан қилинган ибодатми?” деган саволга Имом Ғаззолий шундай жавоб берганлар: “Умид билан қилинган ибодат фазилатлидир. Чунки умид севгини пайдо қилади, қўрқув эса умидсизликка сабаб бўлади”.
Биз ажратган бу уч гуруҳ ихлосли кишиларга алоқадордир. Шуни яхши билиш лозимки, ихлосга баъзан манманлик тўсиқ бўлиши мумкин. Кимки қилган амаллари билан ғурурланса, унинг амаллари қабул қилинмайди. Худди шундай ўзини буюк инсон, деб билган кишининг ҳам амали қабул бўлмайди.
Иккинчи гуруҳдаги кишилар дунё ва охиратнинг ҳар иккисини қозониш ниятида амал қилади. Баъзи олимлар бу ниятда амал қилган кишиларнинг амаллари қабул бўлмаслигини айтишган. Бу қарашларга қуйидаги қудсий ҳадисни далил қилиб келтиришган: “Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “Мен Ўзимга шерик қўшишларига асло рози эмасман. Кимки бирор амал қилса-ю, унда Мендан бошқасини шерик қилса, ундай амалдан (ёки кишидан) узоқдирман” (Ибн Можа ва Аҳмад ривоятлари).
Ҳорис Муҳосибий “Китоби ур-Риоя ли ҳуқуқуллоҳ” асарида бу фикрни ҳимоя қилган ва жумладан шундай деган: “Ихлос фақатгина Аллоҳга итоат қилишни қасд қилишдир. Бошқа нарсани мақсад қилиш ихлос бўла олмайди. Риё икки ҳил бўлади: инсон итоат қилиш билан фақат одамларнинг эътиборини қозонишни истайди; итоат қилиш билан ҳам инсонларнинг, ҳам Аллоҳнинг розилигини қозонишни истайди. Ҳар иккисининг ҳам амаллари қабул бўлмайди”.
Ҳофиз Абу Нуайм ал-Исфаҳоний “Ҳидоятул авлиё” номли асарида ўзидан олдинги олимлар шундай фикрда бўлганларини таъкидлайди. Улар ўз қарашларига Қуръони каримнинг Ҳашр сураси 23-оятини далил қилишган:
“У – Аллоҳ, шундай Зотдирки, ҳеч қандай илоҳ йўқ, фақат Унинг Ўзи бордир. У (Ёлғиз) Подшоҳдир, (барча айб-нуқсондан) покдир-саломатдир, (Ўзи хоҳлаган бандаларини дунё-бало-офатлари ва охират азобидан) омон қилгувчидир, (бандаларнинг амалларини) кўриб-кузатиб тургувчидир, қудрат соҳибидир, бўйсиндиргувчидир. (Танҳо) Кибр эгасидир. Аллоҳ уларнинг(мушрикларнинг) ширкларидан покдир”.
Аллоҳ таоло хотиндан, боладан ва ҳар қандай шерикдан қандай муназзаҳ бўлса, Узидан бошқани шерик қилинган амални қабул қилишдан ҳам шундай муназзаҳдир. Аллоҳ таоло қадри юксак ва буюкликда шериги йўқ Зот.
Самарқандий шундай дейди: “Инсоннинг Аллоҳ учун қилган амаллари қабул қилинади. Инсонлар учун қилган амаллари эса рад этилади. Масалан, бир киши пешин намозини Аллоҳнинг фарз қилган амрини адо қилиш масадида ўқийди. Намозини одамлар орасида таъдили арконга риоя қилиб, рукуъ ва саждаларини узайтириб ўқиса, асли эътибори билан намози қабул бўлади. Аммо намозни инсонлар кўрсин учун гўзал ва узайтириб ўқиганлиги боис қабул қилинмайди”.
Иззуддин ибн Абдусаломдан инсонлар ёқтириб тақдир этсинлар, дея намозини узайтириб ва чиройли қилиб ўқиган кишилар ҳақида қандай фикрда эканлиги ҳақида сўралганда, у жавобан шундай деганди: “Бу ниятда амал қилган кишининг амали қабул бўлмаслигини истайман”.
Бу изоҳлар амалнинг васфида ширк бўлган тақдирдагина ўринлидир. Агар ширк амалнинг аслида бўлса, яъни фарз бўлган намозни ҳам Аллоҳ учун ҳамда инсонлар учун ўқиса, амалнинг аслида ширк бўлгани туфайли намози қабул қилинмайди. Риё амални тарк қилиш билан ҳам бўлади. Фузайл ибн Иёз шундай дейди: “Инсонларни деб бир амални тарк қилиш ҳам риёдир. Одамлар кўрсин, деб амал қилиш эса ширкдир. Ихлос эса Аллоҳнинг сени ҳар иккисидан ҳам муҳофаза қилиши билан бўлади”. Фузайлининг бу сўзларидан шундай маъно келиб чиқади: “Кимки бирор бир амални қилишга ният қилса-ю, одамлар кўрмасин, деб уни тарк қилса, у одам риёкордир. Чунки амални одамлар сабабли тарк қилди. Ҳеч ким йўқ жойда адо этиш мақсадида ибодатни бир оз кечиктирса, бу мустаҳаб бўлади. Қилинадиган ибодат фарз намози ёки закот бўлса, ёки у одам ҳалқ эргашиши керак бўлган бир олим бўлса, бу вазиятда амалини ошкора қилиши фазилатлироқдир”.
Сумъа ҳам худди риё каби амалларнинг қабул бўлмаслигига сабаб бўлади. Сумъа киши ёлғизлигида Аллоҳ учун ибодат қилиб, кейин қилган ибодатини одамларга гапириб беришдир.
Пайғамбаримиз с.а.в. шундай марҳамат қиладилар: “Кимки (қилган) амалини бошқаларга билдирса (эшиттирса), Қиёмат куни Аллоҳ таоло (унинг бу ҳолини маҳшар аҳлига) эшиттиради. Кимки риё учун бир иш қилса, Аллоҳ таоло унинг асл мақсадини юзага чиқаради” (Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Ибн Можа ва Аҳмад ривоятлари).
Мирзабоний (р.а.) шундай дейди: “Намозхоннинг намози қабул бўлишида тўртта хислат лозим: қалб ҳузури, ақл саломати, шартларнинг тамоман бажарилиши ва барча аъзоларнинг хушуъда бўлиши. Қалб ҳузурисиз намоз ўқиган киши ибодатдан ғофил кишидир. Ҳамма аъзолари хушуъ ичида бўлмаган ҳолда намоз ўқиган киши намозини хато ўқиган бўлади. Ана шу шартларга амал қилган ҳолда намоз ўқиган киши намознинг барча арконларини бажарган бўлади”.
|
| |
| |
| DURDON | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 14:05 | Message # 6 |
SUPER ADMINKA
Group: Admin yordamchisi
Messages: 10133
Status: | “Албатта амаллар ниятга боғлиқдир”. Пайғамбаримиз с.а.в. бу сўзлари билан савобга васила бўлган амалларни қасд қилганлар. Мубоҳ бўлган амалларни қасд қилмаганлар.
Ҳорис Муҳосибий шундай дейди: “Ихлоснинг мубоҳ ишлар билан алоқаси йўқ. Чунки мубоҳ ишларда Аллоҳга яқинлик қасд қилинмагани учун, Аллоҳга қурбат ҳосил бўлмайди. Ҳеч бир мақсадни кўзламасдан, фақат уй қуриш ғояси билан уй қуришга ўхшаш. Аммо масжид ёки кўприк қуриш ғояси билан бўлса, мустаҳаб бўлади”. Ҳаром ёки макруҳ ишда ҳам иҳлос бўлмайди. Қараш ҳалол бўлмаган нарсаларга қараб, Аллоҳ яратган нарсалар ҳақида тафаккур қиляпман, деб даъво қиладиган одамнинг ҳолати ҳам шундай. Худди соқол-муйлаби чиқмаган ўғлига ибрат назари билан қарашга ўхшаш. Бунда ҳеч қандай ихлос бўлмаганидек, Аллоҳга яқинлашиш ҳам йўқ. Сидқ эса банданинг зоҳирий ва ботиний қийматига қараб англашилади. Сидқ барча мақом ва ҳоллар босиб ўтилгач, майдонга келади. Чунки ихлоснинг моҳияти амални Аллоҳ учун қилишидадир. Баъзан инсон ўқийдиган намози билан Аллоҳга йўналишни мақсад қилади, аммо намозида қалб ҳузури бўлмайди. Сидқ ана шу ибодатда қалбнинг бутунлай Аллоҳга йўналишидир. Шу ҳолда ҳар бир содиқ киши ихлослидир. Аммо ҳар бир ихлосли киши содиқ бўлмаслиги мумкин. Аллоҳ билан маънавий боғланиш ёки боғланмасликнинг маъноси ҳам шунда. Инсон содиқ бўлгач, Аллоҳдан бошқалардан маънавий боғларини узиб, фақат Аллоҳга боғланган бўлади. Аллоҳдан бошқалардан узоқ бўлиш ва Аллоҳнинг ҳузурида туриш завқи билан тўлиб-тошиш шу тариқа юзага келади.
Пайғамбаримиз с.а.в.нинг “Амаллар…” сўзларидан мақсадлари амалларнинг саҳиҳлиги ё амалларнинг қабул шарти ёки амалларнинг мукаммаллиги бўлиши мумкин. Абу Ҳанифа (р.а.) сўнгги маънони афзал кўрганлар. Ҳадисда келган амаллардан баъзи суннат амаллари, нажосатнинг тозаланиши, тортиб олинган қарз ёки қарз олинган нарсаларнинг, молларнинг қайтарилиши, ҳадя берилиши каби ишлар истисно қилинади. Чунки буларнинг сиҳҳати ниятнинг тўғрнотўғрилигига боғлиқ эмас. Фақат бу ишларда савоб олиш учун Аллоҳга яқинлашиш мақсад қилинади.
Бир киши молига ем бераётганда, Аллоҳнинг амрини бажаришни ўйлаб емни берса, савоб қозонади. Агар молини сақлаш учун берса, савоб олмайди. Жангчи отини Аллоҳ йўлида боғласа ва сув берса, унга сув бераётганда фақат чанқоғини қолдириш учун сув берса ҳам савоб олаверади. Бу ҳақда Бухорийнинг саҳиҳида ишора бор. Шунга ўхшаш аёллар уйда ётаётганда эшикни ёпиб, чироқни ўчираркан, бу ишларни Аллоҳнинг амрини бажариш ниятида қилса, савоб қозонади. Бошқа ниятларда қилса, савобга эга бўлмайди.
Ниятнинг луғавий маъноси йўналиш, юзланиш демакдир. Араблар бу феълни қўллаётганда: “Аллоҳ сени хайрга бошласин”, дейишади. Шариатда эса феъли (амали) билан бирор нарсага йўналишдир. Бир нарсага йўналса-ю, аммо амал бўлмаса, бу “азм” (арабча) дейилади. Амаллардаги ният ибодат билан одатни ёки ҳақиқий ибодат билан ибодат бўлмаган амални фарқлаш учун шарт қилинган. Биринчи ҳолатнинг (ибодат билан одатни ажратишнинг) мисоли масжидда ўтирган кишининг ҳолидир. Масжидда одатий дам олиш учун, баъзан эса эътикоф ниятида ибодат қилиш учун ўтирилади. Бу ерда ибодат билан одатни фарқлайдиган нарса ниятдир. Ғуслда ҳам одатда тозалик ният қилинади. Баъзан эса ибодат ният қилинади. Иккисини фарқлайдиган биргина восита бу –ниятдир. Пайғамбаримиз с.а.в.дан: “Риё учун, молини қўриқлаш учун, қаҳрамонлик кўрсатиш учун жанг қилган кишининг қайси бири Аллоҳ йўлида жанг қилган кишидир?” деб сўралганда, Расулуллоҳ с.а.в. шундай жавоб қилгандилар: “Кимки Аллоҳнинг номи энг олий, устун бўлиши учун курашса, ана ўша Аллоҳ йўлидаги кишидир” (Имом Муслим, Ибн Можа ва Аҳмад ривоятлари).
Иккинчи ҳолатнинг, яъни ибодатнинг тўғрисини фарқлашда ниятнинг восита бўлиши қуйидагича бўлади: Масалан, бир киши тўрт ракат намоз ўқиди. Бу намоз пешин намозининг фарзи ёки суннати эканини фақат ниятга қараб биламиз. Худди шунингдек киши қул озод қиларкан, каффорат учун озод қилдими, назр учунми ёки бошқа сабаблар билан озод қилдими, буни фақат ниятга қараб фарқлаймиз.
“Ким нимани ният қилса, ўшанга эришади”. Пайғамбаримиз с.а.в.нинг сўзлари ибодатларда бир киши бошқасининг ўрнидан ибодат қилиши ёки ният қилиши учун вакил қолдириши жоиз эмаслигига далилдир. Фақат бундан закот молининг ажратилиши ва қурбон сўйилиши истисно қилинган. Бу икки амалда киши кучи етган миқдорда қурбонлик сўйиш ёки закот молини ажратишда ният билан бошқасига ваколат бериши жоиздир. Ҳаж ва қарзни адо қилишда кучи етган ҳолатда вакил тайинлаши жоиз эмасдир.
“Кимки Аллоҳ ва Унинг Расули учун ҳижрат қилса, унинг ҳижрати Аллоҳ ва Расулига бўлади. Кимки мол-дунёга эришиш ёки бир аёлга уйланиш ниятида ҳижрат қилса, у кишининг нияти ният қилган нарсаси учун бўлади”.
|
| |
| |
| DURDON | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 14:07 | Message # 7 |
SUPER ADMINKA
Group: Admin yordamchisi
Messages: 10133
Status: | Ҳижрат турли сабаблар билан амалга оширилган:
Биринчиси – мушриклар Расулуллоҳ с.а.в.га азият етказганларида саҳобаларнинг Маккадан Ҳабашистонга қилган ҳижрати. Мусулмонлар Макка мушрикларининг зулмидан қочиб, Нажоший юртига боришган. Бу воқеа Байҳақийнинг айтишича, рисолатдан беш йил ўтгач содир бўлган.
Иккинчиси – Маккадан Мадинага қилинган ҳижрат. Бу ҳодиса рисолатнинг ўнинчи йилида юз берган. Ўша пайтда Маккадаги ҳар бир мусулмон Мадинага – Расулуллоҳ с.а.в. олдиларига ҳижрат қилиши лозим эди. Баъзи олимлар фақат Маккадан Мадинага ҳижрат қилиш вожиб бўлганини айтишган. Чунки Мадинанинг Маккага нисбатан ҳеч бир афзаллиги йўқ. Вожиб бўлган нарса – Расулуллоҳ с.а.в. бўлган жойга ҳижрат қилишдир.
Инсоннинг бир жойдан бошқа жойга ўзи хоҳлаб кетиши ўн турли бўлади:
*
o Дунёвий бир истак туфайли.
o Диний истак туфайли кўчиш: Диний мақсад билан бўладиган сафарнинг ўзи саккиз ҳилдир:
1. Ибрат учун сафар қилиш. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади: “Ахир улар ер юзида сайр этиши, ўзларининг олдиги пайғамбарларини инкор қилиб, иймонсиз (кетган)кимсаларнинг оқибатлари қандай бўлганини кўрсалар бўлмайдими?” (Рум, 9), “Ахир улар ерда сайр қилиб, ўзларидан олдинги (динсизларнинг) оқибат қандай бўлганини кўрмайдиларми?” (Фотир, 44). Зулқарнайн ана шу мақсадда саёҳатга чиққан эдилар.
1. Ҳаж учун қилинган сафар.
2. Маишат таъмини учун қилинган сафар.
3. Тижорат қилиш, (кўпроқ) пул топиш учун қилинган сафар. Ўз эҳтиёжидан ортиқ мол топиш Аллоҳ таолонинг: “Роббингиздан (Ҳаж мавсумида тижорат билан) фазл тилашингизда сизларга (ҳеч қандай) гуноҳ йўқдир” (Бақара, 198) ояти каримасига кўра жоиздир.
4. Илм таҳсили учун қилинган сафар.
5. Маънавий қийматга эга бўлган жойларни зиёрат қилиш ниятида қилинган сафар. Пайғамбаримиз с.а.в.нинг: “Фақат учта масжидни (зиёрат қилиш) учун йўлга отланилади”, деб қилган марҳаматлари шунга ишора қилади.
6. Чегара ҳудудларида карвонсарой қуриш учун, ўтиш жойлари қуриш ниятида қилинган сафар.
7. Аллоҳ таоло розилиги учун дўстини зиёрат қилиш учун қилингна сафар. Набий с.а.в. бу борада қуйидаги ҳадиси шарифни айтдилар: “Бир киши бир қишлоқдаги биродарини зиёрат қилиш учун йўлга чиқди. Аллоҳ таоло у кишининг йўлига бир фариштани юборди. Фаришта у одамдан:
# Қаерга кетяпсан? – деб сўради. У одам:
# Фалон қишлоқдаги биродаримни зиёрат қилиш учун кетяпман, – деди. Фаришта:
# У одамга берадиган бирор нарсанг борми? – деди, У одам жавобан:
# Йўқ. Мен уни фақат Аллоҳ розилиги учун яхши кўраман, – деди. Шунда фаришта:
# Мен Аллоҳнинг сенга юборган бир хабарчисиман. Шуни билки, сен уни қанчалик севсанг, Аллоҳ сени шунчалик севади”, деди (Муслим ривояти).
*
|
| |
| |
| DURDON | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 14:15 | Message # 8 |
SUPER ADMINKA
Group: Admin yordamchisi
Messages: 10133
Status: | Пайғамбар с.а.в. қуйидаги ҳадислари саҳиҳ бир шаклда нақл қилинади: “Қадария бу умматнинг мажусийларидир” (Абу Довуд, Аҳмад ва Ибн Можа ривоятлари). Расулуллоҳ с.а.в. мажусийларнинг қарашлари билан уларнинг фикрлари бир-бирига ўхшаш бўлгани учун ҳам уларни мажусийлар, деб сифатлаганлар.
Дуалистлар (санавия) эса яхшилик нурнинг, ёмонлик эса зулматнинг феъли деб даъво қилишган ва уларга санавия (иккиламчи), деб ном берилган. Қадария ҳам худди шундай яхшиликни Аллоҳдан, ёмонликни эса бошқадан, деб билишади. Ваҳоланки, яхшиликни ҳам ёмонликни ҳам Аллоҳ яратган.
Имомул ҳарамайн ал-Жувайний “Иршод” номли китобида шундай ёзади: “Бир қисм қадариячилар: “Бир қадария эмасмиз, аксинча, қадар биланг боғлиқ хабарларга ишонганингиз учун сизлар қадариясизлар”, дейишади. Бу жоҳил кишилар қадарни ўзларига нисбатан қилдилар. Ёмонликни ўзидан билиб, уни нафсига изофа этган киши ёмонликни ўзига яқинлаштирмасдан, бошқаларга нисбат берадиганлардан афзалроқдир”.
Ҳадиси шарифдаги Пайғамбаримиз с.а.в.нинг: “Эҳсон бу Аллоҳ таолога (худди) уни кўриб тургандек ибодат қилмоғингдир”, деган сўзларига келсак, бу мушоҳада мақомидир. Чунки намозда мулкнинг соҳиби – Аллоҳни мушоҳада қилишга кимнинг кучи етса, бошқа нарсалар билан машғул қилишдан ҳаё қилади. Эҳсон мақоми сиддиқларнинг мақомидир. Биринчи ҳадисда бу тўғрида гапиргандик.
“У сени кўриб турибди”. Яъни, сенинг намоздан ғофиллигингни ва намозда нафсингни машғул қилган нарсаларни билади, демакдир.
“Айтинг-чи, қиёмат қачон (бўлади)?” деган саволга Расулуллоҳ с.а.в.: “Бу тўғрида сўралаётган киши сўрагувчидан ортиқроқ (нарсани) билмайди”, деб жавоб бердилар. Дарҳақиқат у зот қиёматнинг қачон бўлишини билмасдилар. Қиёматнинг қачон бўлиши фақатгина Аллоҳнинг илмига тегишли бўлган ишлардан. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади: “Дарҳақиқат, ёлғиз Аллоҳнинг ҳузуридагина қиёмат, соати (қачон бўлиши тўғрисидаги) билим бордир” (Луқмон, 34).
“У (яъни, қиёмат) осмонлар ва Ер учун жуда оғир (даҳшатли бир ишдир). У сизларга фақат тўсатдан кутилмаганда келур” (Аъроф, 187).
“(Эй Муҳаммад алайҳиссалом), одамлар Сиздан (қиёмат) Соати (қачон бўлиши) ҳақида сўрайдилар. “У ҳақдаги маълумот фақат Аллоҳнинг ҳузуридадир”, деб айтинг. Қаердан билурсиз, эҳтимол, у соат яқин келиб қолгандир” (Аҳзоб, 63).
Баъзилар дунёнинг умри етмиш минг йил экани ва бу ёғига олтмиш уч минг йил қолганини айтишади. Бу хато фикрдир. Туҳий “Асботут-танзил” асарида баъзи фолбин ва мунажжимлар шу фикрда эканин ёзади. Дунёнинг умрини етти минг йил, деб айтиш ҳам келажак ҳақида ҳукм чиқариш бўлиб, уларга умуман ишониш керак эмас.
Жаброил алайҳиссаломнинг “Ундай бўлса, қиёматнинг аломатларидан хабар беринг”, деган гапига Пайғамбаримиз с.а.в. “Жориялар ўз эгасини туғадиган бўлганда”, деган жавобни бердилар. Бу ифодадаги “амора” калимасини баъзилар “амор” шаклида ўқишади. “Эгаси” сўзи “аёл эгаси – соҳибаси”, шаклида ҳам ривоят қилинган. Бунинг маъноси аксарият уламоларга кўра, жория ва болаларнинг (қиёмат кунига яқин) кўплигини хабар беришдир. Жориянинг ўз эгасидан бўлган боласи ўзининг хўжайини демакдир. Чунки инсоннинг мол-мулки болаларига мерос бўлиб қолади. Қуйидаги бир оз заиф бўлган шакл ҳам изоҳ қилинган: “Жориялар раислар ва бошлиқларни туғадилар. Унга тобеъ бўладилар”, бошқа бир изоҳда эса: “Бир кишининг жориясидан боласи бўлади, кейин жориясини сотади, бола катта бўлиб, онасини сотиб олади ва унинг эгаси бўлади”, дейилган.
|
| |
| |
| DURDON | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 14:19 | Message # 9 |
SUPER ADMINKA
Group: Admin yordamchisi
Messages: 10133
Status: | “Оёқяланг чўпонлар баланд иморат солишда мусобақалашаётгангларини кўришингдир”. Бу ердаги “оёқяланг”дан мурод фақирлардир. “Аил” – фақир, “иля” – фақирлик деган маъноларни англатади. Ҳадисдаги “риъаун” калимаси “руъатун” шаклида ҳам қўлланилади. Сўзнинг маъноси: чўл ва бошқа жойлардаги муҳтож ва йўқсил кишилар ҳашаматли биноларда яшай бошлайдилар, дунё уларнинг амри остига берилади. Натижада уй қуришда мусобақалашадилар.
Ҳадисда келган “Мен бир муддат кутдим” жумласи бошқа бир ривоятда учинчи шахс мисолида “бир муддат кутди” шаклида ривоят қилинган. Иккаласи ҳам саҳиҳдир. Абу Довуд ва Термизийнинг ривоятида “уч кундан кейин” деган ибора бор. Бағавий “Шарҳи танбеҳ” номли асарида “уч кун ёки ундан кўпроқ” ифодасига ўрин берган. Бундан келиб чиқадики, уч кечадан кейин демакдир. Ҳазрати Умарнинг тарихи билан Абу Ҳурайра (р.а.) ривоят қилган ҳадислардаги “Кейин ҳалиги киши қайтиб кетди. Расулуллоҳ с.а.в.: “Қайтаринглар ҳалиги кишини (саҳобалар тушунсинлар деб шундай қилдилар)!” Орқасидан чиқиб, топмадилар. Расулуллоҳ с.а.в.: “Бу Жаброилдур, сизларга динингизни ўргатгани келди”, дедилар”, деган ифодалар бир-бирига тескари кўринади ва буни тўғри тушуниш керак: Ҳазрати Умар (р.а.) Пайғамбаримиз с.а.в. бу сўзларни айтаётганларида у ердан кетгандилар. Ул зот у ердагиларга бу сўзларни айтдилар. Уч кундан кейин эса Умарга (р.а.) билдирдилар.
“У Жаброил бўлиб, сизларга динингизни ўргатиш учун келган эди”. Бу ерда иймон, ислом ва эҳсоннинг барчасини “дин” дейиш мумкинлигига далил бор. Ҳадисда қадарга иймон келтириш вожиб эканига, ҳар бир ишга кўр-кўрона берилиб кетмаслик лозимлигига, қазога рози бўлиш кераклигига далил бор.
Бир киши Аҳмад ибн Ҳанбалнинг ёнига келиб: “Менга насиҳат қилинг”, деди. У киши: “Аллоҳ таоло ризқни ўз зиммасига олгани ҳолда, сенинг ризққа бўлган аҳамиятингнинг сабаби нима? Келажагинг Аллоҳнинг таъминоти остида экан, бахиллигининг сабаби нима? Бизни жаҳаннам кутиб турган ҳолда, гуноҳ иш қилишингнинг сабаби нима? Мункар ва накирнинг саволи ҳақ экан, аёллар билан ётиб-туришликнинг маъноси нима? Дунё фоний экан, туганмас орзулар нега? Ҳисоб-китоб бор экан, тинмай мол-дунё тўплашнинг боиси нима? Ҳамма нарса Аллоҳнинг қазо ва қадари билан бўларкан, нега бунчалик қўрқасан?”, дедилар.
Фойда
Мақомат соҳиби дунёнинг йигирма беш қисмга бўлинишини: бештаси қазо ва қадар билан, бештаси қобилият билан ва бештаси фаросат билан бўлишини англайди. Қазо ва қадар билан келадиган беш нарса – ризқ, фарзанд, оила, куч қувват ва умрдир. Меҳнат билан қўлга киритиладиган беш нарса – жаннат, дўзах, иффат, фаросат ва ёзиш. Одатий беш нарса – ейиш, ичиш, юриш, уйланиш ва таҳорат ушатиш. Қобилият билан эришиладиган беш нарса – зуҳд, закийлик, сахийлик, гўзаллик ва ҳайбат. Фаросат билан эришиладиган беш нарса – хайрли ишлар қилиш, силаи раҳм, сахийлик, тўғрилик ва жасорат. Буларнинг ҳеч бири Набий алайҳиссаломнинг: “Ҳамма нарса қазо ва қадар билан бўлади” деган сўзларига ҳилоф эмас. Балки баъзи сабаблар билан ёки ҳеч бир сабабсиз вужудга келадиган нарсаларнинг ҳаммаси қазо ва қадар ўлчовлари ичида эканини ифода этади.
Manba
|
| |
| |
| SAKINA | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 14:53 | Message # 10 |
 Peshqadam
Group: IJODKOR
Messages: 2592
Status: |
Учинчи ҳадис: Ислом шартлари
Абдуллоҳ ибн Умар (р.а.) ривоят қилади. Расулуллоҳ с.а.в.нинг шундай деганларини эшитдим: “Ислом беш нарса устида бино қилинган. Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқлигига ва Муҳаммад с.а.в. Унинг пайғамбари эканига гувоҳлик бериш, намоз ўқиш, закот бериш, (имкони бўлса) Каъбани ҳаж қилиш ва рамазон рўзасини тутиш”.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
“Ислом беш нарса устида бино қилинган”. Пайғамбаримиз с.а.в.нинг сўзларидан бу беш амални бажарган кишилар мусулмон бўлишлари англашилади. Уй керакли устунлари билан тўлиқ бўлганидек, Ислом ҳам ана шу беш амал рукнлари билан тўлиқ барпо бўлади. Бу бино маънавий бир бино бўлиб, ҳиссий бинога ўхшатилган. Шунинг учун Расулуллоҳ с.а.в.: “Намоз диннинг устунидир. Уни тарк қилган (киши) динини йиқитган бўлади”, деб марҳамат қилганлар. Қолган асослари ҳам айнан шундайдир. Маънавий бино билан алоқадор шеър ҳам ёзилган:
Топширилса ишлар аҳлига, улар ислоҳ бўлмасдан қолмас.
Кунинг ёмонларга қолса, билки, ишлар ўнгланмас.
Гар жоҳиллар бошқарса, бошлиқ саналмас.
Уй устунсиз қурилмас, олдин дарахт эклимас, устун ҳам топилмас.
Аллоҳ таоло мўминлар билан мунофиқларга ибрат бўлсин учун, қуйидаги ояти каримани нозил қилди: “Бас, (масжид) биноларини Аллоҳдан қўрқиш ва унинг розилиги асосига қурган киши яхшироқми ёки биноларига емирилаётган жар ёқасини асос қилиб олиб, шу сабабли ўзи ҳам жаҳаннам ўтига қулаган кимсами?! Аллоҳ бундай золимлар қавмини ҳидоя қилмас” (Тавба, 109).
Аллоҳ таоло мўминларнинг биносини ҳеч қандай хавф бўлмаган бир тоғ устида қурилган бинога ўхшатди. Кофирларнинг биноси эса қулаётган жар ёқасида қурилган бинога ўхшатилди. Жар қулаши натижасида бино сувга қандай ғарқ бўлса, худди шундай кофир ҳам жаҳаннамга йиқилади.
Ҳадисда келган беш нарса бинонинг тамал тошларидир. Бошқа фарзлар ва суннатлар (вожиб ва мустаҳаблар) мукаммал қилувчи нарсалар бўлиб, бинонинг безакларидир. Набий с.а.в.дан шундай бир ҳадис ривоят қилинади: “Иймон етмиштача даражадан иборат. Энг юксак даражаси “Ла-а илаҳа илаллоҳ” дейиш, энг пастки даражаси (одамларни) озор берадиган нарсани йўлдан олиб ташлашдир”.
“Каъбани ҳаж қилиш, рамазон рўзасини тутиш”. Бу ривоятда олдин ҳаж, кейин рўза зикр қилинган. Бу бир тартиб бўлиб, хукми борасидаги кетма-кетлик эмас. Чунки рамазон рўзаси ҳаждан олдин фарз қилинган. Бошқа бир риовятда эса биринчи рўза, кейин ҳаж зикр қилинган.
|
| |
| |
| SAKINA | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 14:57 | Message # 11 |
|
Peshqadam
Group: IJODKOR
Messages: 2592
Status: | Тўртинчи ҳадис: Яралиш, Ўлим ва Ризқ
Абдуллоҳ ибн Масъуд (р.а.) ривоят қилади. Расулуллоҳ с.а.в. шундай марҳамат қиладилар: “Шубҳасиз, сизлардан ҳар бирингиз она қорнида яратилади – қирқ кунда тўпланиб, яхлит ҳолга келади, яна шунча вақт ўтгач, лахта қонга ва яна шунча вақтдан кейин бир парча эт ҳолига келади. Кейин бир фаришта юборилади ва унга жон ато қилинади. Фариштага тўрт нарса (калима) буюрилади – у кишининг ризқини, ажалини, амалини, шақҳий ёки саид (яхши ёки ёмон) бўлишини ёзади. Ёлғиз Аллоҳга қасамки, бирингиз умри давомида жаннатийларнинг амалини қилади, хатто у билан жаннат орасида бир аршин масофа қолади. Аммо китоб (тақдир) унга пешвоз чиқиб, аҳли жаҳаннамнинг амалини қилдиради ва дўзахга киради. Ва яна бирингиз умри давомида аҳли дўзахнинг амалини қилади, ҳатто ўзи билан дўзах орасида бир аршин масофа қолади. Аммо китоб (тақдир) унга пешвоз чиқиб, аҳли жаннатнинг амалини қилдиради ва жаннатга киритади”.
Имом Бухорий, Муслим ва Термизий ривоятлари.
“Она қорнида қирқ кунда тўпланади…” Пайғамбаримиз с.а.в.нинг бу сўзларидан она уруғ билан ота уруғи тўпланиб, иккаласидан бола яралиш тушунилади. Қуръони каримда Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади: “У (эркакнинг) бели билан (аёлнинг) кўкрак қафаси ўртасидан отилиб чиқувчи бир сувдан яралган-ку!” (Ториқ, 8-9).
Бундан англашиладики, инсон бутун баданда тўпланиб яратилади. Нутфа биринчи навбатда аёлнинг баданига киради ва у ерда қирқ кун туради. Кейинги қирқ кунга ўтгач, лахта қонга айланади. Кейин аста-секин бир парча этга айланади. Бу “бир парча эт” бир тишлам таом катталигида бўлади. Учинчи даврда Аллоҳ таоло бу парчага шакл беради. Эшитиш, кўриш, ҳид билиш, таъм билиш ҳисларини беради, ичидаги бўшлиқда ички аъзоларини шакклантиради.
Аллоҳ таоло шундай дейди: “У шундай Зотки, сизларна (оналарингизнинг) бачадонларида бўлган пайтингизда Ўзи хоҳлаган суратни берур” (Оли Имрон, 6).
Учинчи қирқ кунлик давр тугагандан кейин ҳомила тўрт ойлик бўлади ва унга жон ато этилади. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади: “Эй инсонлар, агар сизлар қайта тирилишдан шубҳада бўлсангизлар, у ҳолда (қаранглар), Биз сизларга (Аллоҳнинг қудратини) баён қилиш учун сизларни (яъни, отангиз Одамни) тупроқдан, сўнгра (барча жонзотни аввало) нутфа – манийдан, сўнгра лахта қондан, сўнгра яралиб битган-битмаган (яъни, инсон суратида шаклланиб битган ёки битмаган) тишлам гўштдан яратдик” (Ҳаж, 5).
Абдуллоҳ ибн Аббос (р.а.) “мухоллақоҳ” калимасини “тўлиқ” яъни, аъзолари аниқ, “ғайри мухоллақоҳ” калимасини эса ҳали поёнига етмаган ноқис яратилиш, деб изоҳлаган. Мужоҳид эса, “кўринган аниқлик ва ноаниқлик ўртасида”, деб изоҳлайди.
|
| |
| |
| SAKINA | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 14:59 | Message # 12 |
|
Peshqadam
Group: IJODKOR
Messages: 2592
Status: | Абдуллоҳ ибн Масъуд (р.а.) шундай деган: “Нутфа бачадонга жойлашгач, бир фаришта уни кафтига олади ва шундай дейди: “Эй Раббим! Бу яратилсинми, яратилмасинми?” Агар яратилмасин, деган жавобни олса, уни қайтариб бачадонга қўяди ва у нутфа инсон бўлмайди. Агар яратилсин, дейилса, фаришта: “Эркак бўлсинми ёки аёлми, яхши инсон бўлсинми ёки ёмонми, ризқи қанча бўлсин, ажали қачон бўлсин, қаерда ўлади”, деган саволларни беради. Унга: “Сен Уммул китобга (унинг қадари ёзилган жойга) бор, у ерда буларнинг ҳаммасига жавоб оласан”, дейилади. Фаришта у ерга боради ва жавобларни олади. Олган жавобларнинг ҳаммасини нутфага нақл этади. Шунинг учун ҳам, бахт туғилишдан олдиндир, дейилган”.
Пайғамбаримиз с.а.в.нинг “ҳатто у билан орасида бир аршин масофа қолади” сўзлари бир ўхшатишни ифода этиб, умрининг охирига озгина муддат, деганидир. Бундан мақсад ҳақиқатдан ҳам бир аршин ёки шунча миқдор дегани эмас.
Кофир киши Ла-а илаҳа иллаллоҳу Муҳаммадур расуллоҳ, деса ва бундан кейин ўлса, жаннатга киради. Мусулмон киши эса сўнгги нафасида ўзи ҳоҳлаб куфр сўзни сўзласа, дўзахга киради.
Бу ҳадиси шарифда агар бир инсон жуда кўп яхши амалларни қилса, жаннатий ёки жуда кўп гуноҳ ишларни қилса, ҳаттоки кофир бўлса ҳам, унинг дўзахий экани тўғрисида қатъий ҳукм чиқариб бўлмаслигига далил бор. Яна инсон ўз амалига ишониб манманлик қилмаслиги керак. Чунки сўнгги нафасда нима бўлишини ҳеч ким билмайди. Шунинг учун Аллоҳ таолодан ўзимизга гўзал ҳотима сўраб, ёмон оқибатдан паноҳ исташимиз лозим.
Аллоҳ таоло Қуръони каримда айтади: “Иймон келтирган ва яхши амаллар қилган зотлар эса, шак-шубҳасиз, Биз (улар каби) чиройли амаллар қилган кишиларнинг ажр-мукофини зое қилмасмиз” (Каҳф, 30).
Оятнинг зоҳиридан англашиладики, самимий кишининг солиҳ амаллари Аллоҳнинг ваъдасига биноан қабул қилинади ва ёмон оқибатдан қутилади. Иймоннинг ва гўзал амалларнинг қабул қилиниши инсоннинг ҳусни хотима билан вафот этишига далолат қилади. Кимки Аллоҳ таолога ишонса ва ихлос билан амал қилса, сўнгги нафаси хайрли бўлади. Ёмон оқибат эса, ёмон амалларни қилган ёки амалига риё аралаштирган кишилар юзага келади. Бунга қуйидаги ҳадиси шариф ҳам ишора қилади: “… Қалбида амали бузуқ бўлса ҳам, зоҳирдан инсонларга ўзини тўғри қилиб кўрсатади” (Бухорий, Муслим, Аҳмад ривоятлари).
Ҳадиси шарифда бир нарсанинг яхши тушунлиши учун қасам ичиш мубоҳ эканлигига ҳам ишора бор. Аллоҳ қасам ифодаларини қўллаб, шундай марҳамат қилади: “Бас, осмон ва ернинг Парвардигорига қасамки, албатта у (яъни сизларга ваъда қилинаётган барча нарса) худди сизларнинг сўзлашингиз каби (яъни, сўзлаган сўзларингиз ўзларингиз учун қандоқ ҳақ бўлса, ана шундай) ҳаққи ростдир!” (Ваз-зориёт, 23).
“(Эй Муҳаммад, уларга) айтинг: “Йўқ! Парвардигоримга қасамки, албатта қайта тирилурсизлар, сўнгра албатта сизларга қилган амалларингизни хабари берилур. Бу Аллоҳга осондир” (Тағобун, 7).
|
| |
| |
| SAKINA | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 15:04 | Message # 13 |
|
Peshqadam
Group: IJODKOR
Messages: 2592
Status: | Бешинчи ҳадис: Бидъатларни рад қилиш
Мўминларнинг онаси Оиша розийаллоҳу анҳодан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай марҳамат қилдилар: “Кимки бизнинг ишимизда диндан бўлмаган бирор янгилик қилса, у рад қилингандир”. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
Имом Муслимнинг ривоятида: “Кимки бизнинг ишимиз бўлмаган бирор амални бажарса, у рад қилингандир”, дейилади.
Ҳадиси шарифда ғусл, таҳорат, намоз ва рўза каби ибодатлар динда буюрилганидан бошқа шаклда қилинса, қабул қилинмаслигига ишора бор. Чунки ношаръий бир йўл билан олинган молни эгасига қайтариш лозим. Ундан фойдаланиб бўлмайди.
Пайғамбаримиз с.а.в. олдиларига бир бадавий келиб: “Уғлим ушбу кишининг шогирди эди, унинг хотини билан зино қилибди. Мен ўғлим тошбўрон қилинаркан, деб эшитиб, унинг номидан юзта қўй ва бир жория фидя бердим”, деганида у зот шундай жавоб бердилар: “Жория ва қўйларинг ўзингга қайтарилади”. Бешовлари ривоят қилишган.
Демак, ким шариатга тўғри келмайдиган бир бидъат амални қилса, амали қабул қилинмайди, у гуноҳкор бўлади ва азобга мустаҳиқ бўлади.
Пайғамбаримиз с.а.в. яна шундай марҳамат қиладилар: “Кимки бирон бир гуноҳ иш қилса (ёки бидъат амал чиқарса) ёки бир гуноҳкорни ҳимоя қилса (ёки бидъатчини ҳимоя қилса), унга Аллоҳнинг лаънати бўлсин”. Бешовлари ривоят қилишган.
|
| |
| |
| SAKINA | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 15:07 | Message # 14 |
|
Peshqadam
Group: IJODKOR
Messages: 2592
Status: | Олтинчи ҳадис: Тақво ва ихлос
Нўъмон ибн Башар розийаллоҳу анҳу ривоят қилади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Ҳалол ҳам, ҳаром ҳам аниқдир. Булардан ташқари инсонларнинг кўпчилиги билмайдиган шубҳали нарсалар ҳам бор. Кимки шубҳали нарсалардан сақланса, ўз динини ва шаънини сақлаган бўлади. Кимки шубҳали ишларни қилса, ҳаромга яқинлашади. Бир экинзор чегараси атрофида ҳайвонларини ўтлатаётган ва ҳайвонларнинг у ерга кириб кетиш эҳтимоли бўлганига ўхшаш. Огоҳ бўлингизки, ҳар бир подшоҳнинг ўз чегараси бор. Аллоҳнинг чегараси ҳаром қилинган ишлардир. Огоҳ бўлинглар. Инсон баданида бир парча гўшт бор, агар у тузалса, аъзоларнинг барчаси тузалади. Агар у бузилса, аъзоларнинг барчаси бузилади. Шуни билингки, у қалбдир!” Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
“Ҳалол ҳам, ҳаром ҳам аниқдир”. Олимлар ҳалол ва ҳаром ҳақида ихтилоф қилишган. Абу Ҳанифа: “Ҳалол ҳалоллигига бирор бир далил бўлган нарсадир”, деган бўлса, Имом Шофеъий эса: “Ҳаром ҳаромлигига бирор бир далили бўлган нарсадир”, деган.
“Булардан ташқари шубҳали нарсалар ҳам бор”. Ҳалол билан ҳаром ўртасида баъзи нарсалар борки, уларнинг ҳалол ёки ҳаромлиги ҳусусида шубҳа бор.
Пайғамбаримиз с.а.в.нинг: “Кимки шубҳали нарсалардан сақланса, ўз динини ва шаънини сақлаган бўлади”, дейишларидан мақсад, динини сақлашни истаса, шубҳали нарсалардан узоқ бўлсин, деганидир. Шаънининг муҳофазасига келсак, агар киши шубҳали нарсаларни тарк қилмаса, ёмон кишилар унинг ғийбатини қилиб, ҳаром еяпти, унга деб туҳмат қилиши мумкин. Бу амали билан у инсон атрофдаги кишиларни ҳам ёмонликка бошлаган бўлади.
Расулуллоҳ с.а.в.дан шундай ривоят қилинади: “Аллоҳга ва оҳират кунига ишонган киши туҳматга учраши мумкин бўлган жойлардан узоқ бўлсин” (Ажмурий “Кашфул ҳаво”).
|
| |
| |
| SAKINA | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 15:08 | Message # 15 |
|
Peshqadam
Group: IJODKOR
Messages: 2592
Status: | Расулуллоҳ с.а.в. шундай марҳамат қилганлар: “Сизлардан бирингизнинг намозда таҳорати бузилса, бурнини ушлаб, намоздан чиқиб кетсин” (Ибн Можа ривояти). Бу инсонлар “у киши намозда таҳоратини бузиб қўйди” демасликлари учундир.
Пайғамбаримиз с.а.в.нинг “Кимки шубҳали ишларни қилса, ҳаромга киради”, деган сўзлари иккита нарсага ишора қилади:
1. Ҳаром иш қила туриб, ҳаром амал қилдим, деб ўйламайди.
2. Ҳаромга киришга жуду-жуда яқинлашади. Ёмонликлар куфрни чақирадиган чақмоқлардир, деб бежизга айтилмаган. Чунки нафс бир ёмон иш қилса, ундан ҳам таҳликали бўлган иккинчи бир ёмон ишга қўл уради. Гуноҳни келтириб чиқаради.
Аллоҳ таолонинг каломида бунга ишора бор: “… Бунга сабаб Аллоҳ оятларини инкор этишлари, пайғамбарларни ноҳақ ўлдиришларидир. Бунга сабаб уларнинг қилган исёнлари ва тажовузкор бўлганлардир” (Оли Имрон, 112).
Ояти каримада уларнинг ёмон ишларни қила-қила пайғамбарларни ўлдиришгача бориб етганлиги айтилмоқда.
Яна бир ҳадисда Пайғамбаримиз с.а.в. шундай марҳамат қиладилар: “Ўғрига Аллоҳнинг лаънати бўлсин. Бир тухум ўғирлайди ва қўли кесилади, бир ипни ўғирлайди ва қўли кесилади” (Бухорий, Муслим, Насоий, Ибн Можа ривоятлари). Яъни, тухум ўғирлаш билан бошланган ўғирлик секин-секин катта ўғирликларга айланади.
“Ҳима” – очиқ далада бошқалардан қўриқланадиган экинзор ер. Шундай бир экинзор атрофида кимки, қўйларини ўтлатса, қўйларининг экинзорга ёки бировнинг ўтлоғига кириб кетиш таҳликаси катта бўлади. Экинзорлардан узоқда ўтлатадиган киши учун эса бундай таҳлика йўқ.
Албатта, ҳаром бўлган ҳар бир нарсанинг тўсиб турадиган бир қўриқчиси бор. Масалан, аврат жойнинг қўриқчилари ҳамдир. Бегона бир аёл билан хилват ҳолда колишдан айни шаклда сақланиш лозим. Хилватда қолиш билан бирга ҳаром бўлган жойдан узоқ бўлиши вожиб бўлади.
“Огоҳ бўлинглар! Инсон баданида бир парча гўшт бор”. Вужудда бўлган бу гўшт парчаси Аллоҳдан қўрқса, хушуъ ичида бўлса, шунда бутун тана ҳам қўрқади. Агар у истак ва орзуларнинг кетидан қувса, унда бутун тана истак ва орзуларни кетидан қувади. Бузилса ва ёмон ниятли бўлса, у ҳолда вужуд ҳам ёмонлашади, бузилади
|
| |
| |
| SAKINA | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 15:10 | Message # 16 |
|
Peshqadam
Group: IJODKOR
Messages: 2592
Status: | Баъзи олимлар шундай дейишган: “Бадан нафс ўлкаси ва шаҳридир. Қалб ўлканинг пойтахти, бошқа аъзолар унинг хизматчилари, ботиний куч шаҳарни ёритувчи чироқлар, ақл уни тўғри йўлга солувчи вазир, истак ва орзу хизматчиларнинг ризқларини сақловчи восита, қаҳр ва ғазаб унинг етакчисидир. Ғазаб инсонга тўғри йўлни кўрсатувчи бўлиб кўринса-да, аслида, унга қарши тузоқлар қўядиган бир кулдир. Олдин насиҳат қилади, кейин эса ўлдиради, инсонни самимий вазирга қарши қайрайди. Ақлнинг олд қисмида бўлган ҳаё қуввати қоровул кабидир. Унинг ўртасида ўйлаш қуввати мавжуд. Хотира қуввати эса ақлнинг охирги қисмида бўлади. Тил таржимондир. Бешта туйғу унинг жосуслари, хабарчилари бўлиб, уларнинг ҳар бири бир ишга мукаллафдир. Кўз ранглар олами, қулоқ овозлар олами билан, бошқа туйғулар ҳам ўзларига алоқадор вазифалар билан шуғулланади. Қисқаси, ҳар бири бирор бир хабарнинг чашмасидир”.
Шундай қилиб қалб бамисоли қиролдир. У тартибли бўлса, унинг назорати остидагилар ҳам рисоладагидек ҳаракат қилади. Қалбнинг ислоҳи адоват, ғазаб, сабрсизлик, ҳирс, беҳисоб орзулар, тақдирга рози бўлмаслик каби ботиний хасталиклардан сақланиш билан бўлади. Қалб хасталикларининг сони қирққа етади.
Аллоҳ таоло бизни улардан сақласин ва саломат қалб эгаси бўлишимизга муваффақ қилсин.
|
| |
| |
| SAKINA | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 15:12 | Message # 17 |
|
Peshqadam
Group: IJODKOR
Messages: 2592
Status: | Еттинчи ҳадис: Насиҳат – Исломнинг Асоси
Тамим ибн Дорий розийаллоҳу анҳудан шундай ривоят қилинади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай дедилар: “Дин насиҳатдир”. Биз: “Эй Расулуллоҳ, ким учун?” деб сўрадик. “Аллоҳ учун, Унинг китоби ва пайғамбарлари, мусулмонларнинг имомлари (бошлиқлари) учун ва барча мусулмонлар учундир”, деб жавоб бердилар. Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насоий ва Аҳмад ривоятлари.
Хаттобий шундай дейди: “Насиҳат бир неча маънони ифодалайдиган сўздир. Насиҳат қилинган киши роҳатланади, таскин топади. Арабчада “носаҳар рожулу савбаҳ” жумласи кийимни яхшилаб тикди, деган маънони англатади. Шу маънода насиҳат қилинган кишини тузатиш мақсадида қилинган насиҳатчининг ғайрати кийимнинг сўкилган чокини тикишга ўхшатилган. Насиҳатга асал мумдан ажратиб олингани каби у бошқа сўзлардан танлаб олинади”, деган таълий ҳам берилган”.
Аллоҳ учун бўладиган насиҳатга келсак, Аллоҳга иймон келтириш, унга шерик қўшмаслик, сифатлари хусусида адашмаслик, уни камол ва жамол сифатлари билан васфлаш, барча айб-нуқсонлардан пок деб билиш, унга бутунлай таслим бўлиб, итоат қилиш ва осийлик қилмаслик, Аллоҳ учун севиш, Аллоҳ учун ёмон кўриш, унга итоат қилганларни яхши кўриш, унга исён қилувчиларга душман бўлиш, Аллоҳнинг бераётган неъматларини эътироф этиб, шукр қилиш, барча амалларда холис бўлиш, инсонларни исломга даъват қилиш каби маъноларнинг барчаси тушунилади. Насиҳатчиларнинг насиҳатига Аллоҳ таолонинг эҳтиёжи йўқ, шунинг учун банда фақат ўзининг фойдасига насиҳат қилсин.
Китоб учун бўлган насиҳат эса, унинг Аллоҳнинг каломи эканига, Аллоҳ тарафидан нозил қилинганига, инсон сўзларининг ҳеч бирига ўхшамаслигига ва унинг ўхшашини ҳеч ким келтира олмаслигига ишониш, уни қадрлаш, ҳурмат қилиш, уни хушуъ билан, ҳарфларнинг ҳақини бериб ўқиш, нотўғри таъвил қилувчилардан ва уни ёмонловчилардан ҳимоя қилиш, хабарларни тасдиқлаш, ҳукмларини яхшилаб ўрганиш, ҳикматларини англаб, насиҳатларидан ибрат олиш, келтирилган ҳодисалар ҳақида тафаккур қилиш, унга амал қилиш ва ўрганиш, илмларини ёйиш ва буларга барчани ташвиқ қилиш билан бўлади.
|
| |
| |
| SAKINA | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 15:13 | Message # 18 |
|
Peshqadam
Group: IJODKOR
Messages: 2592
Status: | Аллоҳнинг Расули учун бўлган насиҳат У зотниннг пайғамбарлигини тасдиқлаш, келтирган барча нарсаларга иймон келтириш, амрларига бўйсуниш, ҳаётлари ва вафотларидан кейин ҳам даъватларининг давоб этишига ишониш, ул зотга дўст бўлганга дўст, душман бўлганга душман бўлиш, у кишини ҳар лаҳзада улуғлаш ва ҳурмат қилиш, уларнинг ҳақини биринчи ўринга қўйиш, суннатга амал қилиш, суннат илмларини ёйиш тўғрисида қайғуриш ва бошқаларни ҳам шунга чақириш, уни юмшоқлик билан, одоб билан ўргатиш, билмасдан туриб, суннат тўғрисида нотўғри гапиришдан ўзини тийиш, суннат билан машғул кишиларни эъзозлаш, Пайғамбар алайҳиссаломнинг ахлоқлари билан хулқланиб, одоблари билан одобланиш, ахли байтлари ва асҳобларини севиш, суннатга бидъат қўшмоқчи бўлган саҳобалардан бирортаси ҳақорат қилган кимсаларга қарши чиқиш билан бўлади.
Мусулмонларнинг имомлари учун бўладиган насиҳат, тўғри бўлган хусусларда уларга ёрдамчи бўлиш ва уларга насиҳат қилиш, тавсиялар бериш, хатоларини айтиш, марҳаматли бўлиш кераклигини эслатиш, унутганларни хотирлаш, мусулмонларнинг ҳақларига тажовуз қилганларда уларга танбеҳ бериш, уларга қарши бормаслик, мусулмонларнинг уларга итоат қилишлари йўлида кўмак бериш билан бўлади.
Хаттобий яна шундай дейди: “Уларнинг орқасида намоз ўқиш, хизмат қилиш, улар тарафидан бирор хато ёки ёмонлик содир бўлса ҳам, уларга исён қилмаслик. Имомлар тўғрисида ёлғон ва янгилаш хабар тарқатувчиларга алданмаслик, уларнинг тўғри йўлда эканлигини сўзлаш… Ана шуларнинг ҳаммаси мусулмонларнинг имомлари учун қилинадиган насиҳатга киради”.
Ибн Баттол айтади: “Бу ҳадисда насиҳатнинг дин ёки Ислом деб номланишига, дин сўз ва амал билан қоим бўлишига далил бор. Насиҳат фарзи кифоядир, бир кишининг адо этиши билан бошқаларнинг бўйнидан соқит бўлади. Насиҳат қилувчи сўзлари тингланишига, қабул этилишига ишонса ва ўзига ҳеч қандай таҳлика бўлмаслигига кўзи етса, насиҳат қилиш унга вожиб. Агар бирор бир таҳлика эҳтимоли бўлса, насиҳат қилиш-қилмаслик ихтиёри ўзида бўлади”.
Пайғамбаримиз с.а.в.нинг “Сизлардан бирингиз бошқангиздан ўгит олмоқчи бўлса, унга насиҳат қилсин” (Имом Бухорий ривояти) ҳадисларида насиҳат бир амру мутлоқ эмас, ўгит олиш истагига боғлиқ, ана шу шарт насиҳат қилиш амрининг тайинланганига далилдир, деган бир эътироз бўлса, бунга шундай жавоб берамиз: “Бу ҳадисда баҳс этилган ҳолат бир аёлни никоҳлаш, бир киши билан олди-сотди қилиш каби дунёвий ишларга алоқадордир. Биз юқорида келтирган насиҳат қилишнинг умумийлиги эса, ҳар бир мусулмон қилиши вожиб бўлган диний ишлар билан алоқадордир. Валлоҳу аълам”.
|
| |
| |
| SAKINA | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 15:15 | Message # 19 |
|
Peshqadam
Group: IJODKOR
Messages: 2592
Status: | Саккизинчи Ҳадис: Мусулмоннинг Қони ва Молининг Ҳаромлиги
Абдуллоҳ ибн Умар розийаллоҳу анҳу нақл қилишига кўра, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай марҳамат қиладилар: “Мен инсонлар Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқлигига ва Муҳаммад с.а.в. Аллоҳнинг пайғамбари эканига шаҳодат келтириб, (беш вақт) намозни адо этиб, закотни берганларига қадар, уларга қарши жанг қилишга буюрилдим. Агар бу амалларни бажарсалар, моллари ва жонларини мендан сақлаган бўладилар. Лекин Ислом ҳақлари (яъни, ҳад ва қасослар) бундан мустасно. Бунинг ҳисоби Аллоҳ таолога ҳаволадир”. Имом Бухорий, Муслим, Абу Довуд, Насоий, Ибн Можа ва Аҳмад ривоятлари.
“Агар бу амалларни бажарсалар, моллари ва жонларини мендан сақлаган бўладилар”. Пайғамбаримиз с.а.в. тарк қилинган тақдирда, эгаси ўлдирилиши керак бўлган бу учта амални таъкидлаганлар. Айни сабабга кўрса Муоз ибн Жабални Яманга юбораётганларида рўза ва ҳажни зикр қилмасдан, юқоридаги учта амални таъкидлаганлар.
“Лекин Ислом ҳақлари бундан мутасно”. Исломнинг ҳаққи кишининг вожиб бўлган амалларни (фарз амалларни) қилишидир. Осийлар, йўлтўсарлар, закот бермаганлар, имкони бўла туриб қийин аҳволда қолган кишиларга ёрдам бермаганлар, зарарсиз ҳайвонларга сув бермаганлар, зинокорлар, жума намозини ва таҳоратни тарк қиган ва шу каби фарз амалларни қилмаганлар ва ҳаром қилинган ишларни қилганлар жазога мустаҳиқдир.
“Бунинг ҳисоби Аллоҳ таолога ҳаволадир”. Яъни, ким иймон келтирса, намоз ўқиса, закотини берса, жонини ва молини сақлаб қолади. Бу амалларни чин дилдан қилган бўлса, у киши мўмин ҳисобланади. Агар сохталик билан ёки ўлимдан қўрққани учун қилган бўлса, унинг ҳисобига Аллоҳнинг ўзи кифоя қилади. Таҳоратсиз ёки жанобатдан покланмаган ҳолда намоз ўқиган кишининг ва уйида еб-ичиб, кўчада эса рўза ҳолатда юрадиган кишининг ҳам сўзлари қабул қилинади. Аммо буларнинг ҳисобини кўриш ёлғиз Аллоҳга ҳавола. Валлоҳу аълам.
|
| |
| |
| SAKINA | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 15:16 | Message # 20 |
|
Peshqadam
Group: IJODKOR
Messages: 2592
Status: | Тўққизинчи ҳадис: Тоқатга кўра жавобгарлик
Абу Ҳурайра розийаллоҳу анҳу ривоят қиладилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай деганларини эшитдим: “Мен таъқиқлаган ишлардан мутлақо сақланинглар. Мен буюрган ишларни ҳам кучингиз етганича адо этинглар. Шубҳасиз, сиздан аввалги умматлар кўп савол берганлари ва пайғамбарлари тўғрисида шубҳага тушганлари сабабли ҳалок бўлдилар”. Имом Бухорий, Муслим, Насоий, Ибн Можа ва Аҳмад ривоятлари.
“Мен таъқиқлаган ишлардан мутлақо сақланинглар”. Яъни, уларни қилишдан тамоман сақланинглар, ҳеч бирини қилманглар. Ҳадисдаги бу ифода ҳаромни ифода этувчи қайтариқдир. Макруҳлиги ифода этилган қайтариқни қилиш кўпинча жоиз. “Наҳий” сўзи луғатда таъқиқлаш, қайтариш деган маънони билдиради.
“Мен буюрган ишларни ҳам кучингиз етганича адо этинглар”. Бундан баъзи натижаларни чиқаришимиз мумкин. Масалан, бир киши таҳорат учун озгина сув топса, қилиши лозим бўлган энг тўғри иш сувдан ҳожати учун фойдаланиш ва қолгани билан таяммум қилишдир. Фитр учун озгина нарса топса ҳам, бериши лозимдир. Яқинлари, хотини, бола-чақасини ёки уйидаги асраётган ҳайвонларни боқиш учун озгина егулик топса ҳам, ўшани сарфлаши вожибдир. Агар бир қулнинг озгина ҳиссаси унга ўтса каффоратнинг бир бадали бор, у ҳам бўлса рўзадир.
“Шубҳасиз, сиздан аввалги умматлар кўп савол берганлари ва пайғамбарлари тўғрисида шубҳага тушганлари сабабли ҳалок бўлдилар”. Шуни билиш керакки, савол бериш турлича бўлади:
Биринчи қисм: Жоҳил кишининг таҳорат, намоз, рўза ва динга тегишли бўлган бошқа нарсалар тўғрисида савол бериши. Бу нарсаларни сўраб-билиш вожиб. Ушбу ҳадис шунга ишора қилади: “Илм талаб қилиш барча мусулмон эркак ва аёлга фарздир” (Ибн Можа ривояти).
Аллоҳ таоло шундай дейди: “Агар билмайдиган бўлсангизлар, аҳли зикрлардан (биладиганлардан) сўрангизлар!” (Наҳл 43, маънолар таржимаси)
Абдуллоҳ ибн Аббос р.а.: “Менга кўп савол берадиган тил, теран англайдиган қалб берилди”, деб ўзининг ҳолатини баён қилган.
Иккинчи қисм: Диний ҳусусларда сўраш. Бу кишининг фақат ўзи амал қилиши учун эмас. Ҳукм ва фатво беришга ўхшаш бошқларни қизиқтирган масалалар. Аллоҳ таолонинг сўзига биноан фарзи кифоядир: “Ахир улардан ҳар бир гурухдан бир тоифа одамлар (жанг учун) чиқмайдиларми?! (Қолганлари эса Мадинада) динни ўрганиб,(жангга кетган) қавмлари олдиларига қайтган вақтларида, уларни огоҳлантиргани (қолмайдиларми)?!” (Тавба 122, маънолар таржимаси)
Расулуллоҳ с.а.в. шундай деганлар: “Сизлардан кўрганларингиз кўрмаганларга билдирсин” (Имом Бухорий, Муслим ва Абу Довуд ривоятлари).
Учинчи қисм: Аллоҳ таоло на унга, на бошқага вожиб қилмаган бир таклиф сабабли машаққат туғдириши мумкин. Шунинг учун Пайғамбаримиз с.а.в.: “Аллоҳ таоло сизга марҳамат қилгани учун баъзи нарсаларни фарз қилмади. (Шунинг учун) сизлар улар ҳақида суриштирманглар”, деганлар (Ҳайсамий, Табароний ривоятлари).
|
| |
| |
| SAKINA | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 15:17 | Message # 21 |
|
Peshqadam
Group: IJODKOR
Messages: 2592
Status: | Ҳазрати Али р.а. ривоят қилади: “Йўлга қодир бўлган одамлар зиммасида Аллоҳ учун Байтни ҳаж қилиш (фарзи) бордир” (Оли Имрон 97, маънолар таржимаси) ояти нозил бўлганида, бир киши Пайғамбаримиз с.а.в. олдиларига келиб: “Ҳар йилими ё Расулуллоҳ?” деб сўради. Расулуллоҳ с.а.в. унга эътибор бермадилар. У одам икки ёки уч марта саволни такрорлади. Шунда Набий с.а.в. шундай марҳамат қилдилар: “Сал қолса “ҳа”, деб айтардим. Аллоҳга қасамки, агар “ҳа” десам, фарз бўларди-да, уни ҳар йили адо этолмасдингиз. Сизга бир киши бирор ишни буюрсам, уни кучингиз етганича бажаринг. Агар сизни бирор нарсадан қайтарсам, ундан узоқ бўлинглар”. Ана шу пайтда Моида сурасининг қуйидаги ояти нозил бўлди: “Эй мўминлар, (Аллоҳ сизлардан кечиб юборган), очилганда сизларни хафа қиладиган нарсалар ҳақида сўраманглар!” (Моида 101, маънолар таржимаси) Бу қайтариқ Пайғамбаримиз с.а.в.нинг замонлариша хосдир. Салаф олимлардан бир қисми мутажобиҳ оятларнинг маъноларини сўрашни таъқиқлашган.
Имом Молик “(У Зот) Аршга ўрнашган Раҳмондир” (Тоҳа 5, маънолар таржимаси) ояти каримасининг маъноси сўралганда шундай жавоб берганди: “Истиво” билиняпти, аммо кайфияти билинмаяпти. Унга иймон келтириш вожибдир. Кайфиятини сўраш бидъатдир”. Сўнгра: “Сени ёмон киши деб биламан, бу одамни ташқарига ҳайдаб чиқаринг!” деб у одамни узоқлаштирди. Шунинг учун салафларнинг йўллари энг тўғридир. Уларнинг ворисларининг йўллари эса, кўпроқ илм олиш бўлиб, бу сўраб-суриштириш, ўрганиш билан амалга ошади.
|
| |
| |
| SAKINA | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 15:19 | Message # 22 |
|
Peshqadam
Group: IJODKOR
Messages: 2592
Status: | Ўнинчи ҳадис: Ҳалол луқма
Абу Ҳурайра розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай дедилар: “Шубҳасиз, Аллоҳ таоло гўзалдир ва фақат гўзал амални қабул қилади. Аллоҳ мўминларга пайғамбарларга буюрган нарсаларни буюрган. У (пайғамбарларга) шундай деган: “Эй пайғамбарлар, ҳалол-пок таомлардан енглар ва яхши амаллар қилинглар!” (Мўминун, 51) Ва яна Аллоҳ таоло шундай деган: “Эй мўминлар, сизларга ризқ қилиб берганимиз – покиза нарсалардан енглар ва Аллоҳнинг Ўзигагина ибодат қилгувчи бўлсангизлар, У Зотга шукр қилингиз!” (Бақара, 172). Кейин пайғамбаримиз с.а.в сочлари тўзғаган, оёқлари йиғилган ва қўлларини кўтариб: “Ё Раббий, ё Раббий!” деб дуо қилган бир одам ҳақида бахс юритдилар: “Унинг егани ҳаром, ичгани ҳаром, кийгани ҳаром. Унинг дуоси қандай қилиб қабул қилинсин?” Имом Муслим, Термизий, Доримий ва Аҳмад ривоятлари.
“Шубҳасиз, Аллоҳ таоло гўзалдир…” Ҳазрати Оиша р.а.дан шундай нақл қилинади: “Расулуллоҳ с.а.в.нинг шундай дуо қилганларини эшитдим: “Аллоҳим! Сенинг пок ва покловчи, фақат ўзингга хос, муборак, ўзинг севган, у билан дуо қилинса, сен қабул этадиган, марҳамат сўралса, сен марҳамат қиладиган, ғамлардан қутилиш сўралганда қутқарадиган исми жалилинг ҳурмати Сендан ёрдам сўрайман!” Ибн Можа ривояти.
Аллоҳнинг исмларини билгувчиларнинг фикрича, энг завқли ва энг гўзал мақтов Унга хосдир. Аллоҳ таоло жаннатга киришлари учун қулларини солиҳ амаллар билан безаган.
“Фақат гўзал амални қабул қилади”. Банда ҳаром молдан садақа қилиш билан Аллоҳга яқинлаша олмайди. Озиқ-овқат маҳсулотларидан эски ва ёмон бўлиб қолган, яроқсиз, ишончсиз молларни садақа қилиш макруҳ. Худди шундай шубҳали нарсаларни садақа қилиш ҳам жоиз эмас. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади: “Эҳсон қилиш учун улардан ўзингиз фақат кўз юмиб туриб оладиган паст-нопокларини танламангиз!” (Бақара, 267).
Аллоҳ таоло молнинг ҳалолини қабул қилганидек, ибодатларнинг ҳам риёдан, ғурурдан, кўз-кўз қилишдан ҳоли бўлганларини қабул қилади.
“Эй пайғамбарлар, ҳалол-пок таомлардан енглар ва яхши амаллар қилинглар”, “Эй мўминлар, сизларга ризқ қилиб берганимиз – покиза нарсалардан енглар ва Аллоҳнинг Ўзигагина ибодат қилгувчи бўлсангизлар, У Зотга шукр қилингиз!”
Ҳадиси шарифда инсоннинг ибодат қилиши учун қувват олиш ва ҳаётини давом эттириш мақсадида ҳалол нарсалардан ейишда савоб қозонишга далил бор. Ва бу вожиб ишлардандир. Нафсни қондириш ва қорин тўйдириш мақсад қилинса, бундан мустасно.
Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади: “Бас, қачонки (у ердан) ўтишгач, (Мусо) йигитига: “Нонуштамизни (яъни саватдаги балиқни) келтир, ҳақиқатан, бу сафаримиздан жуда чарчадик”, деган эди” (Каҳф, 62).
“Унинг дуоси қандай қилиб қабул қилинсин?” Бу шарт киши дуосининг қабул қилинишининг қанчалик эҳтимолдан узоқ эканини билдириш учундир. Шунинг учун дуолар қабул бўлиши учун бандаларга ҳалол луқма шарт қилинган.
|
| |
| |
| SAKINA | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 15:22 | Message # 23 |
|
Peshqadam
Group: IJODKOR
Messages: 2592
Status: | Ўн биринчи ҳадис: Шубҳали нарсаларни тарк қилиш
Ҳасан ибн Али розийаллоҳу анҳумо шундай ривоят қилади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан қуйидаги ҳадисни ёд олдим: “Сени шубҳага солувчи нарсаларни тарк эт, шубҳали бўлмаганларини ол”. Имом Бухорий, Термизий ва Аҳмад ривоятлари.
“Сени шубҳага солувчи нарсаларни тарк эт, шубҳали бўлмаганларини ол”. Расулуллоҳ с.а.в.нинг бу сўзларидан тақводор инсоннинг ҳаром бўлган нарсаларни емаслиги лозимлиги, шубҳаси бўлган нарсалардан қочиши лозимлиги англашилади. Шубҳалантирмайдиган нарсалар деб ҳеч бир иккиланиш бўлмаган, қалбларнинг ҳузурини ва жонларнинг роҳатини сақлайдиган нарсаларга айтилади.
|
| |
| |
| SAKINA | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 15:23 | Message # 24 |
|
Peshqadam
Group: IJODKOR
Messages: 2592
Status: | Ўн иккинчи ҳадис: Бекорчи гаплардан воз кечиш
Абу Ҳурайра розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: “Инсоннинг яхши мусулмон эканининг аломатларидан бири (унинг) бекорчи нарсаларни тарк қилишидир”. Имом Термизий, Ибн Можа ва Аҳмад ривоятлари.
“Инсоннинг яхши мусулмон эканининг аломатларидан бири (унинг) бекорчи нарсаларни тарк қилишидир”. Бекорчи нарсалар – на диний ва на дунёвий жиҳатдан ҳеч бир фойдаси бўлмаган одам ва сўзлардир.
Иброҳим алайҳиссаломнинг саҳифалари ҳақида сўраган Абу Зарр р.а.га Расулуллоҳ с.а.в. шундай дедилар: “У бошдан оёқ ўрнак ва ибрат эди. Унда шундай дейилганди: “Эй мағрур султон, мен сени бойлик устига бойлик тўплагин, деб юбормадим. Аксинча, мазлумнинг менга дуо қилишига монеъ бўлиш вазифасини сенга юклагандим. Чунки кофир бўлса ҳам, мазлумнинг дуосини қабул қиламан. Аҳли ўзига ҳоким бўлмаган ақлли тўрт соати бўлиши керак: биринчисида Парвардигорига ёлворди. Яна бирида Аллоҳ яратган коинот тўғрисида тафаккур қилишади. Яна бирида ўзини тинглайди. Сўнггисида эса, жамол ва икром соҳиби бўлган Аллоҳ билан ёлғиз қолади. Бу соатлар у кишининг бошқа соатларига ёрдамчи бўлади. Ақли ўзига ҳоким бўлмаган ақдди киши фақат уч нарса учун ҳаракат қилиши керак: охират учун озуқа ҳозирлаш; ҳалол йўллар билан ризқланиш. Яна ақлли киши вақтнинг қадрига етиши, ишига керакли аҳамият бериши, тилини сақлаши, сўзласа оз сўзлаши ва бекорчи масалалар тўғрисида гапирмаслиги керак”.
Абу Зарр р.а. давом этиб, шундай деди: “Ота-онам сизга фидо бўлсин, Мусо алайҳиссаломнинг саҳифаларида нималар бор эди?” Пайғамбар с.а.в. шундай дедилар: “У бошдан оёқ ибрат эди. Унда жаҳаннамга шунчалик яқин бўла туриб ўйнаб куладиган, ажали шунчалик яқин бўла туриб фаровон ҳаёт кечираётган, дунёни кўриб туриб, аҳли билан дунё учун ҳаракат қиладиган, тақдирни яхши тушуниб туриб, бошига тушадиган ишлардан ғазабланган, эратага ҳисобга тортилишини била туриб, солиҳ амал қилмайдиган кишиларнинг ҳайрталанарли ҳоли бор”.
Шунда Абу Зарр р.а.: “Ота-онам сизга фидо бўлсин, Иброҳим алайҳиссалом ва Мусо алайҳиссалом саҳифаларида айтилмаган бошқа бирор нарса қолдими?” деб сўради. Пайғамбар с.а.в. эса: “Ҳа, эй Абу Зарр”, дедилар ва Шамс сурасини 9-оятдан бошлаб охиригача ўқидилар:
“Ота-онам сизга фидо бўлсин, менга нима тавсия қиласиз?” деди, Абу Зарр р.а. Расулуллоҳ с.а.в.: “Сенга Аллоҳдан қўрқишни тавсия қиламан. Чунки Аллоҳдан қўрқиш барча ишларнинг асосидир”, дедилар. Абу Зарр р.а.: “Яна нимани…”, деди. Расулуллоҳ с.а.в.: “Кўп Қуръон ўқишга диққат қил ва Аллоҳни кўп зикр эт. Чунки У сени самода зикр этади”, дедилар.
Абу Зарр р.а.: “Яна зиёда қилинг…”, деди. Расулуллоҳ с.а.в.: “Сукут шиоринг бўлсин. Чунки у шайтонни сендан узоқлаштиради, диннинг амрларини бажаришингда сенга ёрдамчи бўлади”, дедилар. Абу Зарр р.а.: “Яна бир оз қўшимча қилинг”, деди. Пайғамбар с.а.в.: “Аччиқ бўлса ҳам, ҳақиқатни сўзла”, дедилар. Абу Зарр р.а.: “Яна бир оз…”, деди. “Киноя қилиб сени ранжитишлари сени ҳақдан чалғитмасин”, дедилар. Абу Зарр р.а.: “Яна бир оз…”, деди. Расулуллоҳ с.а.в.: “Яқинларинг билан, улар алоқани узсалар ҳам, сен узмагин”, дедилар. Абу Зарр р.а.: “Яна…”, деди. Пайғамбаримиз с.а.в.: “Инсон ёмонликлари миқдорича ўзидан ғофил бўлади ва бекорчи нарсалар билан машғул бўлади. Эй Абу Зарр! Тадбирдан яхшироқ ақл йўқдир. Ўзни тийишдек тақво йўқдир. Гўзал ахлоқдан гўзалроқ нарса йўқдир”, деб марҳамат қилдилар.
|
| |
| |
| SAKINA | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 15:25 | Message # 25 |
|
Peshqadam
Group: IJODKOR
Messages: 2592
Status: | Ўн учинчи ҳадис: Исломда биродарлик
Анас ибн Молик розийаллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг шундай деганларини ривоят қилади: “Ўзингиз яхши кўрган нарсани биродарингизга раво кўрмагунингизча ҳеч бирингиз чинакам мўмин бўла олмайсиз”. Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насоий, Доримий ва Аҳмад ривоятлари.
“Ўзингиз яхши кўрган нарсани биродарингизга раво кўрмагунингизча ҳеч бирингиз чинакам мўмин бўла олмайсиз”. Бу ерда “биродар” сўзини умумий тушуниш керак. Бу сўз мўмин билан биргаликда кофирни ҳам ўз ичига олади. Мўмин киши ўз мўмин биродариниинг Исломда давом этишини исташи билан бирга кофир биродарининг ҳам ўзига насиб қилган Исломга мушарраф бўлишини исташи лозим. Шунинг учун кофирнинг ҳидоятга эришиши учун дуо қилиш мустаҳаб, деб қабул қилинган.
Ҳадис ўзи яхши кўрган нарсани биродари учун ҳам раво кўрмаган кишининг иймони комил бўлмаслигини билдиради. Муҳаббатдан мақсад хайр ва манфаат исташдир. Бу ердаги муҳаббат динийдир, инсоний муҳаббат эмас. Чунки инсоннинг нафси бошқа кишига яхшилик қилинишини ёқтирмаслиги мумкин. Ана шу нафсга қарши бориб, ўзи истаган нарсани биродари учун ҳам исташи керак. Агар инсон ўзига раво кўрган нарсани биродарига раво кўрмаса, ҳасадгўйлардан бўлиб қолиши мумкин. Ҳасад Имом Ғаззолийнинг айтишича, уч турли бўлади:
1. Бошқага берилган неъматнинг ундан кетишини ва ўзида бўлишини исташ.
2. Ўзидаги молнинг ёки унга бўлган севгисининг йўқолиши ҳисобига бўлса ҳам, бошқага берилган неъматнинг кетишини исташ. Бу биринчисидан ҳам ёмондир.
3. Бошқага берилган неъматнинг кетишини истамаса-да, унинг кўпайишини истаган ҳолда унинг ўзидан юқори даражага кўтарилишини ёқтирмаслик, ўзига тенг бўлишига рози бўлса ҳам, ошиб кетишини истамаслик. Бу эса ҳаромдир. Чуник, Аллоҳ таолонинг тақсимотига норози бўлиш ҳисобланади.
Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади: “(Эй Муҳаммад алайҳиссалом), Парвардигорингизнинг раҳмати (бўлмиш пайғамбарлик)ни ўшалар тақсимлайдиларми?! (Йўқ, асло ундай эмас!) Уларнинг ҳаёти дунёдаги маишат-тирикчиликларини ҳам уларнинг ўрталарида Биз Ўзимиз тақсимлаганмиз ва баъзилари қўл остига олиб (ишлатишлари) учун (бировларни бой ёки куч-қувватли қилиб, бошқа бировларни эса камбағал ва заиф-кучсиз қилиб) айримларини айримларидан баланд даража-мартабаларга кўтариб қўйганмиз. Парвардигорингизнинг раҳмати – пайғамбарлик эса улар тўплайдиган нарса (мол-дунё)ларидан яхшироқдир” (Зухруф 32, маънолари таржимаси).
Кимки қисматга рози бўлмаса, Аллоҳнинг тақсимоти ва ҳукмига қарши борган бўлади. Инсон нафсини ислоҳ қилиши, уни тақдирга рози бўлишга ўргатиши ҳамда нафсига хуш келмасада, душмани учун ҳам яхши дуода бўлиши керак.
|
| |
| |
| SAKINA | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 15:31 | Message # 26 |
|
Peshqadam
Group: IJODKOR
Messages: 2592
Status: | Ўн тўртинчи ҳадис: Мусулмоннинг қони тўкилиш сабаблари
Абу Масъуд розийаллоҳу анҳудан нақл қилинишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай марҳамат қиладилар: “Мусулмон кишининг қонини тўкиш фақат қуйидаги уч ҳолатда ҳалол бўлади: оилали бўла туриб зино қилганда, одам ўлдирганда, динидан қайтиб, жамоатни тарк қилганда”. Имом Бухорий, Муслим, Абу Довуд, Термизий, Насоий ва Аҳмад ривоятлари.
“Оилали бўла туриб зино қилганда”. Оилалидан мурод уйланиб, саҳиҳ бир никоҳда хотини билан жинсий муносабатда бўлган ва ундан кейин зино қилган кишидир. Бу одам тошбўрон қилинади. Зино қилган вақтида оиласидан ажралган бўлса ҳам, оилали ҳисобланади ва муҳсан (номусли) ҳисобланмайди.
“Динидан қайтиб, жамоатни тарк қилганда”. Аллоҳ сақласин, бу инсон муртад ҳукмида бўлади. Диндан қайтган киши баъзида худди яҳудийлар каби жамоатини тарк этмаслиги мумкин. Яҳудий одам христианликлни ёки христиан яҳудийликни қабул қилса, ўлдирилади. Чунки бу вазиятда жамоатдан айрилмаса-да, динни тарк қилган ҳисобланади.
Диндан қайтганлар ҳусусида икки хил қараш мумкин:
Энг тўғриси – ўлдирилмайди ва омонлик берилган кишилар қаторига қўшилади. Иккинчи қарашга биноан ўлдирилади, чунки эътиқод қилган динини тарк қилиб, ботил деб билган бошқа бир динга кирди. Бу жуда нотўғри иш. Бундай одам бутунлай эркин қолдирилмайди. Қайта мусулмон бўлмаса, ўлдирилади.
|
| |
| |
| SAKINA | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 15:34 | Message # 27 |
|
Peshqadam
Group: IJODKOR
Messages: 2592
Status: | Ўн бешинчи хадис
Факат яхши сўзларни сўзламок, мехмон ва кўшнининг хаккига риоя этмок иймоний хислатлардан саналади
Абу Хурайра разияллоху анхудан: Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам дедилар:
"Ким Аллохга ва Охират кунига иймон келтирган бўлса, яхши сўзларни гапирсин ёки сукут сакласин. Ким Аллохга ва Охират кунига иймон келтирган бўлса, кўшнисини иззат-икром килсин. Ким Аллохга ва Охират кунига иймон келтирган бўлса, мехмонини иззат-икром килсин".
(Бухорий ва Муслим ривоятлари).
Хадиснинг ахамияти хакида
Ибн Хажар ёзадилар: "Мазкур хадис хам жавомеул калим намунасидир. Учта асосни ўзида жамлаган бу сахих ривоят сўз ва феъллардаги гўзал ахлокларни таргиб килади".
Хадисдан олинадиган сабоклар
1. Инсон ва унинг жамият билан бўлган алокаси
Жамиятдаги хар бир киши жамият билан узлуксиз алокада бўлиб туради. Сиз ўзгалар билан алока боглашга мухтож бўлганингиздек, бошкалар хам сиз билан турли муносабатларда бўлишга эхтиёж сезадилар. Ислом инсонлар ўртасидаги алока ва ўзаро муносабатлар соглом асос устига курилишини истайди. Одамлар бир-бирларини иззат-икром килиб, чиройли сўзлар ва гўзал хулк-атворлар билан ёр-биродарлари, кўни-кўшнилари хамда кадрли мехмонлари кўнглини овласалар, хак дин таргиб килаётган покиза жамият юзага келади. Бунинг учун эса Расулуллох соллаллоху алайхи ва салламнинг юкоридаги сўзлари хар биримиз учун дастуруламал бўлмоги лозим.
2. Факат хайрли сўзларни сўзлаб, бехуда гаплардан ўзини тиймок иймон комиллигидандир
Пайгамбар соллаллоху алайхи ва саллам ушбу хадиси шарифларида биз учун хар икки дунёда фойдали бўлган ажойиб хислатни баён килиб бердилар. Мусулмон фарзанди факат дунёю охиратига манфаати бор сўзларни сўзлайди. Ўзи учун хам, биродарлари учун хам бефойда бўлган гап-сўзлар каршисида сукутни афзал кўради. Зеро, бехуда гап-сўз оркасидан кимгадир зиён етказиб кўйиш ёхуд фиску фасод урчишига йўл очилиши хеч гап эмас. Ана унда киши Парвардигори газабига дучор бўлади. Шу боис, факат хайрли сўзларни сўзлаш комил иймон белгиларидан саналади.
Анас разияллоху анхудан: Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам дедилар: "Банданинг иймони то унинг калби ўнгланмагунига кадар тўгри бўлмайди. Токи тил тўгриланмас экан, калб тўгри бўлмайди".
(Ахмад ривоятлари).
Анас разияллоху анхудан: Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам дедилар: "Банда тилини сакламагунга кадар иймон хакикатига етмайди".
(Табароний ривоятлари).
|
| |
| |
| SAKINA | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 15:36 | Message # 28 |
|
Peshqadam
Group: IJODKOR
Messages: 2592
Status: | 3. Кўп гапириш халокатга олиб боради. Тилни бехуда гаплардан сакламок нажотга бошлайди
Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам дедилар: "Кишининг ўзи учун мухим бўлмаган нарсаларни тарк этиши унинг Исломи гўзаллигидандир".
Бехуда валаклаш кишининг яхши амалларини хавога совуриб, уни жаннатдан махрум килиши мумкин. Мусулмон киши бир гапни гапиришдан олдин яхшилаб ўйлаб кўрсин. Агар унинг огзидан чикадиган сўз хайрли бўлса, ажру савоб келтирса, гапирсин. Бордию ёмонлик-фасод кўзгайдиган бемаъни гап бўлса ёки яхши-ёмонлиги мубхам бўлса, тилини тийгани маъкул. Чунки одам хар битта гапи учун жавоб беради. Банданинг огзидан чиккан хар бир сўз унинг фойдасига ёхуд зарарига хизмат килади.
"У бирон сўзни талаффуз килса, албатта унинг олдида хозиру нозир бўлган бир кузатувчи бордир".
(Коф сураси, 18-оят).
Абу Хурайра разияллоху анхудан: Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам дедилар: "Банда ахамият бермаган холда Аллох таоло рози бўладиган сўзни гапириб кўядида, ана шу сўзи сабабли Парвардигор уни канча даражага кўтаради. Яна бир банда парво килмаган холда Аллох таоло газабини келтирадиган сўзни айтиб кўйиб, шу сабабли жаханнамга кулайди".
(Бухорий ривоятлари).
Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам Муоз разияллоху анхунинг: "Биз хар битта гапимизга жавоб берамизми?" деган саволига куйидагича жавоб килганлар: "Сени йўклаб онанг йигласин, эй Муоз! Ахир одамларни бурунлари билан дўзахга кулатадиган нарса тилларининг хосили эмасми?!"
(Термизий ривоятлари).
4. Сўзлаш одоби
Исломда сўзлаш одоблари мавжуд:
* Мусулмон фарзанди хамиша фойдали-хайрли сўзларни сўзламоги ва хар кандай холатда харом гап-сўзлардан ўзини тиймоги лозим. Аллох таоло Куръони каримда мўминларни сифатлаб шундай дейди: "Улар лагвдан юз ўгирувчи кишилардир". (Мўминлар сураси, 3-оят). Лагв деб гийбат, тухмат, маломат каби ботил гап-сўзларга айтилади.
* Такволи зотлар мубох гапларни хам кўп гапирмайдилар. Чунки тинмасдан гапирадиган киши бехосдан харом ёхуд макрух сўзларни айтиб юбориши мумкин. Ибн Умар разияллоху анхудан: Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам дедилар: "Аллох зикридан бўлмаган гапларни кўпайтирмангиз. Чунки Аллох зикридан ташкари гапларни кўп гапириш калбни котиради. Аллох таолодан энг узок банда калби каттик кимсадир". (Термизий ривоятлари). Умар разияллоху анху айтадилар: "Кўп гапирадиган кимса кўп тойилади. Кўп тойиладиган кишининг гунохи хам кўпаяди. Гунохи кўпайган кимсага дўзах муносиб макон бўлади".
* Эхтиёж тугилганда, хусусан хакни баён этиш, амру маъруф, нахйи мункар килиш учун гапирмок шарт. Зеро, бу улуг хикматлар сирасига киради. Чунки хакни айтмасдан жим турган кимсанинг соков шайтондан фарки йўк.
5. Кўни-кўшни билан яхши муносабатда бўлиш
Кўшнига яхшилик килиш ва унга озор бермаслик комил иймон ва гўзал Ислом аломатидир. Расулуллох соллаллоху алайхи ва салламнинг юкоридаги сўзлари барчамиз учун етарли мавъиза бўлмоги керак. Аллох таоло бандаларини ёлгиз Ўзига ибодат килишга буюрар экан, оят давомида кўни-кўшни билан яхши муносабатда бўлишни хам амр этди.
"Аллохга ибодат килинглар ва Унга хеч нарсани шерик этманглар. Ота-онангизга хамда кариндош-уруг, етим ва мискинларга, кариндош кўшнию бегона кўшнига, ёнингиздаги хамрохингизга, йўловчи мусофирга ва кўл остингиздаги кулларингизга яхшилик килингиз!"
(Нисо сураси, 36-оят).
Исломда кўшнига яхшилик килиш ва унга нисбатан чиройли муносабатда бўлиш шу кадар таъкидланганки, тарих давомида хеч кайси тузум кўшничиликка бунчалик эътибор бермаган.
Оиша разияллоху анходан: Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам дедилар: "Кўшнига яхшилик килиш хусусида Жибрил алайхиссалом менга шунчалик кўп насихат этдики, кўшни хам мерос олса керак деган ўйга бориб колдим".
(Бухорий ривоятлари).
|
| |
| |
| SAKINA | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 15:37 | Message # 29 |
|
Peshqadam
Group: IJODKOR
Messages: 2592
Status: | Кўшнига озор бериш иймони чала кимсанинг иши. Мазкур ярамас сифат бандани халокат сари бошлайди.
6. Кўшнига озор бериш Исломда харомдир
Бу иш гунохи кабиралардан саналади ва унинг Аллох хузуридаги жазоси хам дахшатли бўлади. Ён-атрофдагиларга озорлар етказиб юрувчи кимса комил иймон неъматига етишолмайди.
Ибн Масъуд разияллоху анхудан: Расулуллох соллаллоху алайхи ва салламдан сўрашди:
- Энг улкан гунох нима?
- Аллох таоло сени яратган бўлса-ю, бировни Унга шерик килишинг, - дедилар Пайгамбар соллаллоху алайхи ва саллам.
- Сўнг кайси гунох?
- Овкатингга шерик бўлишидан кўркиб ўз болангни ўлдиришинг!
- Сўнг кайси гунох?
- Кўшнингнинг халолини йўлдан уриб, у билан зино килишинг.
(Бухорий ва Муслим ривоятлари).
Абу Шурайх разияллоху анхудан: Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам:
- Аллохга касамки, мўмин бўлмайди. Аллохга касамки, мўмин бўлмайди. Аллохга касамки, мўмин бўлмайди, - дедилар.
- Ким, ё Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам! - сўрашди сахобалар.
- Озорларидан кўшниси хотиржам бўлмайдиган кимса! - деб жавоб бердилар Пайгамбар соллаллоху алайхи ва саллам.
(Бухорий ривоятлари).
Абу Хурайра разияллоху анхудан: Набий соллаллоху алайхи ва салламдан сўрашди:
- Ё Расулуллох! Фалончи аёл кечалари туриб намоз ўкийди. Кундузлари рўзадор юради. Бирок унинг тили жуда узун - кўни-кўшниларига озор беради.
- Унда хайр-яхшилик йўк. У аёл дўзахда бўлади! - дедилар Набий соллаллоху алайхи ва саллам.
- Фалончи аёл эса фарз намозларини ўкийди. Рамазон рўзасини тутади. Бир бўлак пишлок бўлса хам садака килади. Унинг шундан бошка амали йўк. Бирок у тили билан кўшниларига озор бермайди.
- Ўша аёл жаннатий! - дедилар Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам.
7. Кўшнига килинадиган яхшилик кўринишлари
* Кўшнининг эхтиёжини кондириш.
Умар разияллоху анху айтадилар:
- Мўмин киши кўшнисини оч кўйиб, ўзи тўк юрмайди.
(Ахмад ривоятлари).
Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам дедилар: "Ён кўшнисининг оч-нахорлигини била туриб, корни тўк холда тунни ўтказган киши менга иймон келтирмабди!"
(Хоким ривоятлари).
Абу Зар Гифорий разияллоху анхудан: Халилим Мухаммад соллаллоху алайхи ва саллам менга куйидагича ўгит бердилар: "Агар шўрва пиширсанг, сувини кўпрок солгин. Сўнг кўшниларинг оиласига кара ва уларга хам таомингдан улаш".
(Муслим ривоятлари).
* Ўз хаккидан кечиб бўлса-да, кўшнига фойда етказиш.
Абу Хурайра разияллоху анхудан: Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам дедилар: "Хеч бирингиз кўшнисини унинг деворига хода кадашдан тўсмасин".
(Бухорий ва Муслим ривоятлари).
* Кўни-кўшнига хадялар бермок. Хусусан, бирон муносабат билан кўни-кўшниларга эхсон килиш хайрли амалдир.
Оиша разияллоху анходан: Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам дедилар: "Кўшни аёл кўшни аёлга хатто бир бўлак суякли гўштни хадя этишини хам арзимас санамасин". (Яъни бу нима бўларди, демасдан, боридан чикараверсин).
(Бухорий ривоятлари).
|
| |
| |
| SAKINA | Date: Shanba, 12-Yan-2013, 15:39 | Message # 30 |
|
Peshqadam
Group: IJODKOR
Messages: 2592
Status: | 8. Озгина нарсани хам хадя этиш мумкин
Мехмонни иззат-икром килиш кишининг иймони ва Исломи гўзаллигидандир.
Ислом шариатига тўла-тўкис амал килиб, яхшилар йўлидан юрган хар бир мўмин-мусулмон мехмонини иззат-икром килмоги лозим. Чунки бу мўминнинг Аллох таолога бўлган хакикий иймони ва чин таваккулига далилдир. Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам дедилар: "Ким Аллохга ва Охират кунига иймон келтирган бўлса, мехмонини иззат-икром килсин".
Мехмон хурматини жойига кўймок Исломнинг гўзал одобларидан ва солих инсонлар хулкидан эканлиги шубхасиз. Хўш, мехмонни зиёфат килиш мезбон тарафидан кўрсатиладиган фазлу карамми ёхуд мехмоннинг вожиб хаккими? Мазкур масалада уламолар ихтилоф килганлар. Ахмад ва Лайс мехмонни бир кеча-кундуз имкон кадар зиёфат этмок вожиб дейишган. Уларнинг далиллари:
Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам дедилар: "Мехмон учун бир кеча зиёфат хар бир мусулмон зиммасида вожибдир".
(Ибн Можа ривоятлари).
Укба ибн Омир разияллоху анхудан:
- Ё Расулуллох! Сиз бизни чор атрофга жўнатасиз. Биз борган жой ахли мехмондўстлик кўрсатмайди. Ўшанда биз нима килишимиз керак? - деб Пайгамбар соллаллоху алайхи ва салламдан сўрадик.
- Агар бир кавм орасига келиб тушсангиз ва улар мехмонга лозим бўлган нарсаларни мухайё килсалар, кабул килиб олингиз. Аммо кавм бундай килмаса, улар адо этиши лозим бўлган мехмон хаккини улардан ўзларингиз олинглар.
(Бухорий ва Муслим ривоятлари).
"Ким Аллохга ва Охират кунига иймон келтирган бўлса, мехмонини иззат-икром килсин".
Бу буйрук. Маълумки буйрук фарзга далолат килади. Агар мехмонни иззат-икром килиш фарз деб олинса, унда куйидаги масала кандай ечилади: Бир киши мехмоннинг хаккини адо этмади. Хўш, халиги мехмон хаккини мезбон молидан ўзи ундириб оладими ёки ундириб олиш учун хокимга арз киладими? Айни масала хусусида имом Ахмаддан икки хил сўз ривоят килинган.
Аксар уламолар наздида мехмонни зиёфат килиш фарз эмас, мустахаб саналади. Чунки хадисда "Мехмонни иззат-икром килсин", бошка бир ривоятда эса "Яхшилик килсин", дейилган. Хар иккала лафз фарзни англатмайди. Чунки иззат-икром хам, яхшилик килиш хам гўзал ахлоклар сирасига киради.
9. Мехмондўстлик ва мехмон одоблари
Мехмонни очик юз ва ширинсуханлик билан кутиб олиш ва имкон кадар таом хозирлаш мехмондўстлик одобларидандир. Мезбон биринчи куни ахли-оиласи истеъмол киладигандан зиёдарок неъматлар билан мехмонини иззат-икром этади. Колган икки кунда эса оиласининг кундалик егулиги билан дастурхон тузайди.
"Мехмонни кутиб олиш уч кундир. Кўшимча тухфаси эса бир кеча-кундуз. Ундан ортгани эса садакадир".
(Муслим ривоятлари).
Мехмон хеч качон мезбонни нокулай ахволга солиб кўймаслиги керак. Яъни бировникида уч кундан ортик турмаслиги лозим. Хеч нарсаси йўклигини била туриб, мезбонникида яшайвериш одобдан эмас.
Абу Хурайра разияллоху анхудан: Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам дедилар:
- Бир биродарини гунохкор этгунга кадар унинг уйида туриш мусулмон киши учун халол бўлмайди.
- Ё Расулуллох! Кандай килиб уни гунохкор килади? - сўрашди сахобалар.
- Биродарининг мехмон килишга хеч нарсаси бўлмаса хам уникида туравериш! - деб жавоб бердилар Набий соллаллоху алайхи ва саллам.
(Муслим ривоятлари).
Мазкур холатда мезбон мехмонга вазиятни тушунтириб уни кузатиб кўйиши мумкин. Хусусан, уч кундан сўнг бунга мезбоннинг тўла хакки бор. Чунки у мезбонлик бурчини ўтаб бўлган хисобланади.
10. Хадисга амал килиш хосияти
Мазкур хадис мазмунини тўлик англаб, унга тўла-тўкис амал килмок жуда ахамиятли. Чунки у калбларни бир-бирига якинлаштиради, ўртадан кин-адоватни кўтаради. Хаммамиз кимгадир кўшнимиз. Кишиларнинг кўпчилиги мехмон ёхуд мезбон макомида туради. Агар хар ким ўз кўшнисини иззат-икром килса, хар бир мезбон мехмоннинг хурматини жойига кўядиган бўлса, жамият фаровонлашади, ўзаро мухаббат, дўстлик карор топади. Айникса, хар бир инсон сўзлаш одобига риоя килиб, факат яхши-хайрли сўзларни сўзласа ёки сукут килса, яхшиликлар зиёда бўлади.
|
| |
| |
