|
Jumaning fazli va farzligi haqida
|
|
| SANJAR80 | Date: Shanba, 16-May-2009, 09:19 | Message # 1 |
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status:  | ЖУМАНИНГ ФАЗЛИ ВА ФАРЗЛИГИ ҲАҚИДА
Аллоҳ жалла шаънуҳу: «Эй, иймон келтирганлар! Қачон Жума куни намозга нидо қилинса, Аллоҳнинг зикрига шошилинглар ва савдони тарк этинглар. Агар билсангиз, ана шундоқ қилмоғингиз сиз учун яхшидир», деган. (Жума: 9)
Шарҳ: Ушбу ояти карима Жума намозининг фарзлигини баён қилувчи оятдир. Бунга Ислом умматидан ҳеч ким хилоф қилмайдир.
[size=12]Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қуёш чиққан куннинг энг яхшиси Жума кунидир. Унда Одам халқ қилинди. Унда у жаннатга киритилди. Унда у жаннатдан чиқарилди. Қиёмат куни ҳам фақатгина Жума куни қоим бўлур», дедилар». Бешовларидан фақат Бухорий ривоят қилмаган.
Абу Довуд қуйидагиларни зиёда қилган: «Унда унинг тавбаси қабул қилинди. Унда у вафот қилди. Унда қиёмат қоим бўлур. Жума куни ҳамма жониворлар тонг отгандан то қуёш чиққунча (қиёмат) соатини қўрқинч ила кутиб турурлар. Фақат жин ва инс бундан мустасно», дейилган.
Шарҳ: Ушбу ҳадиси шарифда Ислом уммати учун ҳафтанинг энг яхши куни қилиб берилган, ҳафталик байрам куни, жамоат бўлиб алоҳида ибодат қиладиган кун, Жума кунининг қандоқ кун экани, у кунда нималар бўлгани ҳақида сўз бормоқда.
«Жума» сўзи, арабча сўз бўлиб жамлаш маъносини англатади. Чунки бу кунда мусулмонлар жамланиб, Жума намозини ўқийдилар. Аллоҳ таоло мусулмонлар учун айнан шу кунни ихтиёр қилганига бир неча сабаблар бор экан.
«Қуёш чиққан куннинг энг яхшиси Жума кунидир».
Зотан, қуёш чиқмаса кундуз ҳам бўлмайди. Аммо бу оддий ҳақиқатни айтиш маънони таъкидлаш учундир. Энди, нима учун қуёш чиққан кунинг энг яхшиси Жума куни эканини ҳадиси шарифдаги баён қилинган нарсалар ёғдусида ўрганиб чиқайлик:
1. «Унда Одам халқ қилинди».
Инсониятнинг асли ҳисобланмиш, Одам алайҳиссаломни Аллоҳ таоло Жума куни яратган. Бу эса ушбу кун қанчалик фазилатли кун эканини билдиради.
Ушбу ҳодисани тез-тез эслаб туриш учун, Жума куни ҳафтанинг байрам кунига айлантирилган.
2. «Унда у жаннатга киритилган».
Аллоҳ Одам отани жаннатга киритган кун ҳам Жума куни. Демак, Одам алайҳиссалом жаннатдан ташқарида яратилганлар. У кишининг улуғлаб жаннатга киритилган кунларини, зурриётлари байрам қилишлари керак. Шунинг учун Жума куни, ҳафтанинг байрам куни қилингандир.
3. «Унда у жаннатдан чиқарилди».
Яъни, Жума кунида Одам алайҳиссалом жаннатдан чиқарилди. Бошқа бир ривоятда, ерга туширилди, дейилган.
Бу ҳам улуғ неъмат. Чунки Одам алайҳиссалом жаннатда гуноҳ қилиб ҳар қандай иқобга дучор бўлиш даражасига етган эди. Аллоҳ таоло эса у кишини мағфират қилиб, ерга Ўз халифаси қилиб туширди. Бу ҳам улкан неъматдир. Шунинг учун ҳам Одам алайҳиссаломнинг зурриётлари бу кунни ҳафтанинг байрам куни қилишлари лозимдир.
4. «Қиёмат куни ҳам фақатгина Жума куни қоим бўлур».
Ана ўшанда мўмин бандалар асосий мақсадларига эришадилар. Роббилари жамолига мушарраф бўлиб, жаннати неъматга дохил бўлурлар. Ана шундоқ буюк хурсандлик бўладиган бир кунни, бу дунёда ҳафтанинг байрам куни қилиб олиш жуда ҳам зарур.[/size]
|
| |
| |
| SANJAR80 | Date: Shanba, 16-May-2009, 09:21 | Message # 2 |
|
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status: | Davomi......
5. «Унда унинг тавбаси қабул қилинди».
Яъни, Жума кунида Одам алайҳиссаломнинг тавбаси қабул қилинди. Тавбанинг қабул бўлиши улкан бахтдир. Тавба қабул қилинмаса, бадбахтлик бўлур эди. Иқобга қолинур эди. Шунинг учун ҳам, Одам алайҳиссаломнинг фарзандлари бу кунни ҳафталик байрам куни, қилиб олишлари маъқулдир.
6. «Унда у вафот қилди».
Яъни, Жума кунида Одам алайҳиссалом вафот этдилар.
Имом ал-Ҳоким келтирган ривоятда:
«Ўлим мўминларнинг туҳфасидир», дейилган.
Чунки ўлим ила мўминлар бу дунё ташвишларидан қутулиб, охират неъматларига эришадилар. Шунинг учун ҳам Одам алайҳиссаломнинг болалари бу кунни ҳафталик байрам куни қилишлари керак.
7. «Унда қиёмат қоим бўлур. Жума куни ҳамма жониворлар тонг отгандан то қуёш чиққунча (қиёмат) соатини қўрқинч ила кутиб турурлар. Фақат жин ва инс бундан мустасно».
Жума куни қиёмат қоим бўлиши ҳақида юқорида гапириб ўтдик.
Кейинги жумладан эса қиёмат Жума куни тонг отгандан то қуёш чиққунча бўлган муддатда қоим бўлишини билиб оламиз. Шунинг учун ҳар Жума куни ўша вақтни ҳамма жониворлар қиёмат қоим бўлиб қолармикан, деган қўрқинч ила ўтказар эканлар. Фақат одамлар ва жинлар ғафлат босиб, бу нарсани ҳис қилмас эканлар.
Демак, инсоният тарихида шундоқ муҳим ҳодисалар бўлиб ўтган ва бўладиган кунни улуғлаш, байрам қилиш, тўпланиб ибодат, дуо ва илтижо билан ўтказиш жуда ҳам зарурдир. Яна ўша кишидан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Биз (дунёда) охиргиларимиз, қиёмат куни олдингилармиз. Фақат уларга биздан олдин китоб берилган, холос. У бизга улардан кейин берилган. Сўнгра, ушбу кун (Жума), Аллоҳ уларга (ибодатини) фарз қилган кундир. Бас, улар унинг ҳақида ихтилоф қилдилар. Сўнгра Аллоҳ унга бизни ҳидоят қилди. Одамлар унда Бизга эргашувчидирлар. Яҳудийлар эртага, насоролар индингга», дедилар». Икки шайх ва Насаий ривоят қилган.
Имом Муслимнинг ривоятида: «Биз (дунёда) охиргилар, қиёмат кунида олдингилармиз. Биз жаннатга биринчи кирувчилармиз», дейилган.
Шарҳ: «Биз (дунёда) охиргиларимиз» деганлари бу дунёга охирги келган умматмиз. Бошқа умматлар дунёга биздан олдин келганлар, деганларидир.
«Қиёмат куни олдингилармиз»
Яъни, қиёмат куни олдин тирилтириламиз, ҳисоб-китоб қилинамиз ва жаннатга киритиламиз.
|
| |
| |
| SANJAR80 | Date: Shanba, 16-May-2009, 09:23 | Message # 3 |
|
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status: | Ушбу ҳадисдан олинадиган фойдалар:
1. Ислом уммати дунёдаги охирги уммат эканлиги.
Қиёмат қоим бўлгунча бошқа уммат пайдо бўлмаслиги.
Исломдан кейин чиққан барча динлар сохталиги шундан маълум бўлади.
2. Қиёмат куни Ислом уммати олдинги уммат бўлиши.
Бу Ислом умматининг барча умматлардан афзал эканини кўрсатади.
3. Бошқа умматларга Ислом умматидан олдин китоб берилгани.
4. Ислом умматига охирги китоб берилгани. Ундан кейин ҳеч кимга илоҳий китоб берилмаслиги.
5. Аллоҳ таоло олдинги ўтган умматларга ҳам Жума куни ибодатини фарз қилгани. Аммо улар бу илоҳий марҳаматга шукр қилиб, амрга бўйсуниш ўрнига Жума куни ҳақида ихтилофга тушганлар. Уни байрам ва ибодат куни қилиб олмаганлар. Яҳудийлар Мусо алайҳиссаломдан уни Шанба кунига алмаштиришни талаб қилганлари ва талаблари қондирилганлиги ҳақида ривоятлар бор.
6. Аллоҳ таоло Ўз ҳидояти ила Ислом умматини Жума куни ибодатига йўллаб қўйганлиги.
7. Ислом уммати қиёмат куни жаннатга биринчи бўлиб кириши.
8. Бу борада бошқа умматлар Ислом умматига тобеъ эканлиги. Ислом умматининг ҳафталик байрами – ибодат куни аввал келиб, эртасига яҳудийларнинг куни – Шанба, индинига насронийларнинг куни – Якшанба келиши.
Ушбу ривоятлардан Жума куни улуғ кун эканлиги, у кунда улкан ҳодисалар бўлгани кўриниб турибди. Энг афзал куннинг ибодати ҳам афзал бўлади. Шунинг учун Жума намози мусулмонлар учун фарз қилинган. Келаси ҳадисларда айнан ана ўша намоз ҳақида сўз юритилади.
|
| |
| |
| SANJAR80 | Date: Shanba, 16-May-2009, 09:24 | Message # 4 |
|
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status: | Яна ўша кишидан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг минбарлари устида туриб: «Ёки қавмлар жумаларни тарк қилишдан тўхтарлар. Ёки Аллоҳ уларнинг қалбларига муҳр босур ва сўнгра ғофиллардан бўлурлар», дедилар». Муслим, Насаий ва Аҳмад ривоят қилган.
Шарҳ: Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзларининг ушбу ҳадисларида Жума намози ўқимаганларнинг қалбларига муҳр босилиб, ғофиллардан бўлиб қолишлари турган гап эканлигини таъкидламоқдалар.
Демак, барчамиз Жума намозини ўз ўрнида адо этишга ҳаракат қилмоғимиз лозим. Абу Жаъд аз-Зомрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким писанд қилмай уч жумани тарк этса, Аллоҳ унинг қалбига муҳр босгай», дедилар». Сунан эгалари ва ал-Ҳоким ривоят қилган.
Шарҳ: Ушбу ҳадиснинг ровийси Абу Жаъд аз-Зомрий кунялари билан машҳур бўлган, бу саҳобани исмлари Амр ибн Бакрдир. Бу зот Маккани фатҳ этиш ва Табук ғазотларида иштирок этдилар.
Жамал воқеасида, Оиша розияллоҳу анҳо онамиз билан қатнашиб, мана шу урушда вафот этдилар.
Ҳадисларни Салмон Форсийдан ривоят қилдилар. Бу кишидан Убайда ибн Суфён ал-Ҳазрамий ва бошқалар ривоят қилади.
Ушбу ҳадиси шарифда Жума намозига эътиборсизлик билан қараш, уни оз бўлса ҳам тарк қилиб бўлмаслиги ҳақида сўз бормоқда.
Уч Жума намозини узрсиз, эътиборсизлик ила тарк қилган одамнинг қалбига Аллоҳ муҳр босиб, яхшилик кирмайдиган қилиб қўйиши ўша одамнинг ўзи учун, оиласи учун, жамияти учун катта бахтсизликдир. Чунки Аллоҳ муҳрлаб қўйган қалбдан ҳеч қачон яхшилик чиқмайди. Бундан ортиқ бахтсизлик бўлиши мумкин эмас.
Демак, аъзолари ичида Жума намози ўқийдиганлари кўп бўлган жамиятда яхшилик кўп бўлади. Ҳар бир жамиятнинг аъзолари ичида Жума намоз ўқимайдиганлари қанча кўп бўлса, ўша жамиятнинг ёмонлари, мусибатлари ва мушкиллари ҳам шунчалик кўпайиб бораверади. Ичимизда Жума ўқимайдиганларимиз бўла туриб, нега жамиятимиз яхшиликка эриша олмаяпти, деб ажабланмасак ҳам бўлаверади. Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким бир Жумани заруратсиз тарк этса, ҳеч ўчирилмайдиган ва алмаштирилмайдиган китобга мунофиқ, деб ёзилур», дедилар». Шофеъий ривоят қилган.
Абу Довуд ва Насаийнинг ривоятларида: «Ким бир Жумани узрсиз тарк қилса, бир динор садақа қилсин. Агар топмаса, ярим динор», дедилар».
Шарҳ: Ушбу икки ривоятда, узрсиз бир Жума намозини тарк қилиш қанчалик катта гуноҳ эканлиги алоҳида таъкид билан баён қилинмоқда.
Бир одамнинг номи, ҳеч ўчирилмайдиган ва алмаштирилмайдиган китобга мунофиқ, деб ёзиб қўйилиши унинг абадий мунофиқ бўлиб қолиши ҳақидаги хабардир. Узрсиз Жума намозини тарк қилган одам, бу гуноҳни ювиш учун топса бир, топмаса ярим динор садақа қилиши ҳам бу гуноҳ қанчалар оғир гуноҳ эканлигини кўрсатиб турибди. Аввало, оғир гуноҳларгагина садақа ила каффорот берилади. Қолаверса динор, тилло пул бўлиб, ўша вақтда катта маблағ ҳисобланган.
|
| |
| |
| SANJAR80 | Date: Shanba, 16-May-2009, 09:24 | Message # 5 |
|
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status: | ЖУМА НАМОЗИ ФАРЗ БЎЛГАН КИШИЛАР
Ҳафса розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ҳар бир эҳтилом бўлувчига Жумага бориш лозимдир. Ҳар бир Жумага борувчига ғусл лозимдир», дедилар». Абу Довуд ва Насаий ривоят қилган.
Шарҳ: Демак, Жума намози ҳар бир балоғатга етган эркак мусулмон шахсга фарздир.
Балоғатга етган мусулмон эркак узрсиз Жума намозини тарк қилса гуноҳкори азим бўлади.
Жумага борувчи ҳар бир шахс ғусл қилиб бориши лозим. Чунки кўпчилик жамланадиган, бирга ваъз-насиҳат эшитиб, намоз ўқийдиган жойга ҳамма ғусл қилиб покланиб бормаса, турли ҳидлар тарқаб, нохуш ҳолат юзага келади.
Ушбу ҳадиси шарифни ҳаётимизга татбиқ қилиб, ҳар Жума куни ғусл қилиб, Жума намозига боришимиз лозим. Ториқ ибн Шиҳоб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Жамоат ила Жума (ўқимоқ) ҳар бир мусулмонга ҳақдир, вожибдир. Магар тўрт киши –мамлук, яъни, қул, аёл киши, ёш бола ва бемор мустаснодир», дедилар». Абу Довуд, Байҳақий ва ал-Ҳоким ривоят қилган.
Шарҳ: Аввало ҳадиснинг ровийси Ториқ ибн Шиҳоб розияллоҳу анҳу билан яқиндан танишиб олайлик.
Ториқ ибн Шиҳоб ибн Абу Шамс ибн Салама ал-Бажалий ал-Аҳмасий, кунялари Абу Абдуллоҳ. Ториқ Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни кўрдилар-у, лекин суҳбатларида бўлмаганлар.
Ҳадисларини тўртта халифа ва бир нечта саҳобалардан ривоят қилдилар. Абу Бакр ва Умар ибн Хаттоб даврларидаги 33 та ғазотда иштирок этдилар.
Ториқ ибн Шиҳоб Куфада истиқомат қилдилар. Ҳижратнинг 83-йили вафот этдилар.
Ушбу ҳадиси шарифда Жума намози ҳар бир мусулмон шахсга фарз экани қаттиқ таъкидланмоқда. Буни Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сўз услубларидан «Ҳақдир, вожибдир», деб айтишларидан ҳам билиб оламиз.
Шу билан бирга ушбу ҳадиси шарифда Жумага бориши узрли бўлган шахслар ҳам зикр этилмоқда. Мазкур тоифадаги кишилар Жумага бормасликлари мумкин:
1. «Мамлук, яъни, қул»
Бировнинг мулки бўлмиш қул кишиларга Жума фарз бўлмайди. Чунки Жумага бориш алоҳида қўшимча ҳаракат, сарфиёт ва бошқа нарсаларни тақозо қилади. Қул кишилар, ўз ҳолатларига биноан бу нарсаларда ортиқча қийинчиликларга дуч келадилар. Шунинг учун уларга енгиллик яратиш учун Жума намозига боришлари фарз қилинмаган.
2. «Ёш бола»
Балоғатга етмаган ёш бола, бошқа ибодатларни қилиши ҳам фарз эмас. Ёш бола, мукаллаф эмас. Бинобарин, унга Жума намози ҳам фарз эмас.
3. «Аёл киши»
Исломий ҳаёт тарзида аёл кишининг ўзига яраша ҳолатлари, вазифалари бор. Ана ўшалар эътиборидан муслима аёлларга Жума намози фарз қилинмаган.
4. «Бемор»
Ислом енгиллик дини. Кишиларни тоқатдан ташқари нарсаларга таклиф қилмайди. Жумага бориш беморга оғир бўлса, у бормаслиги мумкин.
Ушбу ҳадислар ва бошқа шу маънодаги далилларни тўлиқ ўрганиб чиққан уламоларимиз, хусусан, маълум ва машҳур тўрт сунний мазҳаб имомлари Жума намозини адо этиш фарзи айн – ҳар бир шахсга алоҳида фарздир, дейдилар.
|
| |
| |
| SANJAR80 | Date: Shanba, 16-May-2009, 09:26 | Message # 6 |
|
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status: | ЖУМА НАМОЗИ ШАҲАРЛАРДА ҲАМ, ҚИШЛОҚЛАРДА ҲАМ ЎҚИЛУР ВА УНИ ЎҚУВЧИЛАРНИНГ АДАДИ Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг масжидларидан кейин ўқилган биринчи Жума Баҳрайннинг Жувосийдаги Абдул Қайснинг масжиди бўлган эди». Бухорий ва Абу Довуд ривоят қилган.
Шарҳ: Баҳрайн ҳозиргача ўз номини сақлаб келаётган диёрнинг номи. Ҳозир Баҳрайн алоҳида давлатдир.
Жувосий эса Баҳрайннинг ўша вақтдаги пойтахти, Уммон яқинидаги қишлоқнинг номидир. Абдул Қайс қабиласи ўша қишлоқда истиқомат қилганлар.
Имом Шофеъий ва яна бошқа имомлар ушбу ва кейин келадиган баъзи ҳадисларни далил қилиб қишлоқ жойда ҳам жума ўқиш жоиз деганлар. Улар, агар Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам рухсат бермасалар, Баҳрайнлик Абдул Қайс қабиласига мансуб саҳобалар ўзларича Жума намози ўқимас эдилар. Агар улар ўзларича ўқиганларида ҳам, Пайғамбаримиз бехабар бўлганларида ҳам, Аллоҳ таоло бу хатони тўғрилаб ваҳий туширар эди. Чунки Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам даврларида содир бўлган бошқа хатоларни тўғрилаб ваҳий тушган, дейдилар. Абдурраҳмон ибн Каъб ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «У киши оталарини кўзи ожиз бўлиб қолгандан сўнг етаклаб юрар эдилар: «Отам қачон Жума куни азонни эшитса, Асъад ибн Зурорга раҳмат тилар эди. Мен бу ҳақда сўрадим. У киши:
«Чунки у бизга биринчи бўлиб Нақийъул Хазимот, деб номланадиган «нақийъ»да Бани Баёза ҳаррасининг «Ҳазмун набийт»ида Жума ўқитган кишидир», деди. Мен: «Ўша куни неча киши эдинглар?» дедим. У киши: «Қирқта», дедилар. Абу Довуд, Ибн Ҳиббон, Байҳақий ривоят қилган ал-Ҳоким, саҳиҳ, деган.
Шарҳ: Аввало ҳадиснинг ровийси Абдурраҳмон ибн Каъб раҳматуллоҳи алайҳи билан танишиб олайлик.
Абдурраҳмон ибн Каъб ибн Молик, улуғ саҳобанинг ўғли бўлиб, катта тобеъинлардан эдилар. Расулуллоҳ ҳаётлик даврларида таваллуд топдилар. Бу зот ҳадис олими бўлиб, ривоят қилган ҳадислари ишончли, деб тан олинди.
Ҳадисларни оталари, Каъб ибн Молик, Абу Қатода, Жобир, Оиша, Салама ибн Акваъ ва бошқалардан ривоят қилган.
Бу зотдан ўғиллари Каъб, Абу Умома ибн Саҳл, аз-Зуҳарий, Саъд ибн Иброҳим, Абу Омир ал-Ҳижоз ва бошқалар ривоят қилишди.
Абдурраҳмон раҳматуллоҳи алайҳи, Сулаймон ибн Абдулмаликнинг халифалик даврида вафот этдилар.
Абдурраҳмон ибн Каъбнинг оталари машҳур саҳобий Каъб ибн Молик розияллоҳу анҳу қариганларида кўзлари ожиз бўлиб қолган эди. Абдурраҳмон раҳматуллоҳи алайҳи оталарини етаклаб юрар эди. Каъб ибн Молик розияллоҳу анҳу қачон Жума ҳақида сўз борса, Асъад ибн Зурорани Аллоҳ раҳмат қилсин, деб қўяр эдилар.
Бу иш бир неча бор такрорлангандан кейин Абдурраҳмон оталарининг бу ишларига қизиқиб, нима учун Жума зикр қилинса, Асъад ибн Зурора розияллоҳу анҳуни Аллоҳ раҳмат қилсин, дейишлари ҳақида сўрадилар.
Шунда, Каъб ибн Молик розияллоҳу анҳу Асъад ибн Зурора розияллоҳу анҳу уларга биринчи бўлиб Жума намозини ўқитган одам эканликларини, шунинг учун қачон Жума ҳақида сўз очилса, у кишига Аллоҳдан раҳмат тилашларини айтиб бердилар.
Шу билан бирга, бу иш қаерда содир бўлганини ҳам ҳикоя қилиб бердилар.
«Нақийъу Хазимот» жой номи бўлиб, Хазимотнинг ботқоқликдан қуриган жойи маъносини англатади.
«Бани Баёза ҳарраси» эса ансорийларнинг Бани Баёза қабиласига мансуб қора тошли ерни билдиради. Мадинадан бир мил узоқда «Ҳарра» номли қора тошли жой бор.
«Ҳазмун Набийт – Ҳазм дегани пастлик ер, дегани, ан-Набийт эса Яманлик бир уруғнинг отаси, Амр ибн Молик исмли кишининг лақаби.
Демак, Мадинаи Мунавварада ўқилган биринчи Жума намози шаҳар яқинидаги Ҳарра номи билан машҳур бўлган қора тошли, ҳозир шаҳар ичида қолган жойда, ўша жойнинг қуриган ботқоқлигида жойлашган Бани Баёз қабиласига оид «Ҳазмун Набийт» номли қишлоқда ўқилган экан. Бу ишни Асъад ибн Зурора розияллоҳу анҳу ташкил қилган эканлар.
Жума намози қишлоқ жойда ҳам ўқилади, деганлар ушбу ривоятни ҳам далил қилиб келтирадилар.
Шунингдек, ушбу ҳадисда Абдурраҳмон ибн Каъб раҳматуллоҳи алайҳининг ўз оталаридан «ўша куни неча киши эдингиз?» деб сўраганларида, у кишининг «қирқта», деб жавоб беришларидан Шофеъий мазҳаби Жума ўқиш учун жамоат қирқ кишидан кам бўлмаслиги керак, дейди.
|
| |
| |
| SANJAR80 | Date: Shanba, 16-May-2009, 09:27 | Message # 7 |
|
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status: | Davomi..... Умуман уламолар, хусусан фиқҳий мазҳаблар ўртасида Жума намози шартлари ҳақида хилма-хил фикрлар мавжуд.
Жума ўқиладиган макон ҳақида гапириладиган бўлса юқорида ўрганган ҳадисларимизни, Абдурраззоқнинг Макка билан Мадина орасидаги сувли жойларнинг аҳли жума ўқишларини ва уларни ҳеч ким айбламагани ҳақидаги саҳиҳ ҳадисини ҳамда Лайс ибн Саъднинг:
«Жамоаси бор ҳар бир шаҳар ва қишлоқ аҳли Жума ўқишга амр қилинганлар. Умар ва Усмон розияллоҳу анҳумоларнинг вақтларида шаҳар аҳолиси ҳам, унинг атрофида яшовчилар ҳам икковларининг амри билан Жума ўқир эдилар. Бас, Жума ҳар бир шаҳар ва қишлоқда ўқилади» деган ривоятларини далил қилиб келтирган жумҳур ҳар жойда Жума намози ўқилса жоиз дейди.
Ҳанафий мазҳабида эса Жума намози фақат шаҳарда ўқилади, дейилган. Улар фақат жамловчи шаҳардагина Жума ва ийд намози ўқилур, деган ҳадисни далил қилиб келтирганлар.
Фиқҳ китобларида Жума ўқиш учун зарур бўлган бошқа шартлар ҳам батафсил зикр қилинган.
Жума намоз ўқиш учун зарур бўлган намозхонлар адади ҳақида ҳам турли фикрлар айтилган.
Шофеъий мазҳабида Жума ўқиш учун энг ози қирқ киши бўлиши керак, дейилади. Улар юқорида ўрганган ҳадисимизни далил қилиб келтирадилар.
Шофеъийларнинг яна бир далиллари Имом Бухорий Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилган қуйидаги ҳадисдир:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам биз билан Жума ўқидилар. Охири келган одам мен эдим. Биз қирқ киши эдик.
У зот алайҳиссалом:
«Албатта, сизлар тўғри йўлни топган, нусрат берилган ва файзу футуҳ берилган кишиларсиз», дедилар».
Шофеъийларнинг бу фикрларига қўшилмайдиганлар мазкур ривоятларда Жума намозида қирқ киши иштирок этгани ҳақида хабар берилмоқда, бу қирқтадан оз бўлса Жума ўқиб бўлмайди, дегани эмас, дейдилар. Ҳамда қирқ кишидан оз жамоат Жума ўқигани ҳақида далил келтирадилар.
Моликий мазҳаби Жума намоз ўқиш учун энг ози ўн икки киши бўлиши керак, дейди.
Улар ўзларининг бу гапларига Пайғамбар алайҳиссалом Жума хутбасини ўқиб турганларида Мадинага савдо карвони келиб қолиб, шов-шув овозлари чиққанда масжиддан одамлар чиқиб кетиб, фақат ўн икки киши қолгани ва улар билан Жума намози ўқилганини далил қиладилар.
Ҳанафий мазҳаби ва бошқа жамоалар Жума намози имом билан яна уч киши бўлса ўқилаверади, дейишган.
Чунки Имом Табароний ва бошқа муҳаддислар ривоят қилган ҳадисда:
«Жума имоми бор ҳар бир қишлоққа, агар фақат тўрт киши бўлсалар ҳам вожибдир», дейилган.
Сўнгра Жума дегани – жамоат дегани, араб тилида иккидан ортиқ кишига ҳам жамоат дейилади.
Ушбу гапларнинг ҳар бири ҳам ўз соҳибларининг нуқтаи назаридан тўғридир. Жума намозига маълум ададни шарт қилиб қўйган имомларимиз, Жума намози Исломнинг шиори экани, ҳафтада бир марта мусулмонлар катта жамоат билан дўсту душманнинг олдида ўзларини кўрсатсалар яхши бўлишини назарда тутганлар.
Бошқа имомларимиз эса масалага луғавий ва воқеий нуқтаи назардан қараганлар.
Зотан Жума намозида жамоат намозидаги ҳикматлардан ташқари ҳикматлар ҳам бор. Жума намози мусулмонлар жамоасининг ҳафталик катта йиғини ҳамдир. Унда иштирок этганлар бир ҳафталик воқеаларни муҳокама қилиш, келаси ҳафтанинг режасини тузиш имконига ҳам эга бўладилар.
Бундан бошқа яна қанча ҳикматлар бор. Шунинг учун Жума намозида иложи борича катта жамоат бўлиши яхши, лекин катта жамоат иложи бўлмаган жойда Жумани ман қилиш ҳам дуруст эмас. Эҳтимол, шунинг учун ҳам фиқҳий мазҳабларимиз уламолари Жума намози ҳақидаги қадимги ижтиҳодлар самараси ўлароқ қўйилган шартларни маҳкам ушлаб олмай, вақт ўтиши билан тўлдиришлар киритиб борганлар.
Ҳозирги воқеълигимизга назар соладиган бўлсак, Жума намози ҳақидаги фиқҳий мазҳабларимиз имомларининг ижтиҳодлари бир-бирига қовушиб кунимиз талабларига жавоб берадиган бир ҳолга келган.
Зотан, фиқҳий мазҳабларимизнинг ижтиҳоддаги ҳур фикрликлар ва хилма-хилликлар самараси ҳам шунда.
|
| |
| |
| SANJAR80 | Date: Shanba, 16-May-2009, 09:28 | Message # 8 |
|
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status: | УЗР ИЛА ЖУМА СОҚИТ БЎЛАДИ
Аллоҳ таоло: «Ва сизларга динда ҳеч танглик қилмади», деган. (Ҳаж: 78)
Шарҳ: Динда танглик қилмаслик, Исломнинг осонлик дини эканлигининг асосидир.
Исломда танглик йўқлиги ҳақида сўз борганида инсонга тоқатидан ташқари нарсани амр қилмаслик англанади. Инсон ўзининг дангасалиги туфайли хоҳламаган нарса танглик ҳисобланмайди.
Аллоҳ таоло Жума намозини фарз қилди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам Жума намозини тарк қилганларга қаттиқ таҳдид маъносидаги ҳадисларни айтдилар. Лекин шу билан бирга узрли кишилардан Жума намози фарзлиги соқит бўлади. Ибн Аббос розияллоҳу анъу ёмғирли кунда ўз муаззинига: «Қачон, «Ашҳаду анна Муҳаммадар Расулуллоҳ» десанг, Ҳайя алас Солаҳ» дема, «Соллу фии буютикум» – уйингизда намоз ўқинг», дегин», деди.
Бас, одамлар буни инкор қилгандек бўлдилар. Шунда: «Бу ишни мендан яхши бўлган зот қилганлар. Жума қатъий фарздир. Мен сизларга лойда, ёмғирда юриб танглик бўлмасин, дедим», дедилар». Учовлари ривоят қилган.
Шарҳ: Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳу доимо Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларига тўлиқ амал қилиб келган олим саҳобийлардан. У киши бор жойда баъзи катта саҳобалар ҳам илмий гапларда эҳтиёт бўлар эдилар.
Ёмғир ёғиб турган куни Жума намозига азон айтиш керак бўлиб қолди. Шунда Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳу ўз муаззинларига азонни айтиб «Ҳайя алас Солаҳ» – намозга келинг, деган ибораси ўрнига «Соллу фии буютикум» – уйларингизда намоз ўқинг» деб айтишини амр қилдилар.
Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳунинг бу гапларини эшитган одамлар у кишига эътироз қила олмасалар ҳам, бу қандоқ бўлди?! Ёмғир ёғса, Жума ўқилмайдими, деган инкор маъносида имо-ишоралар қилишди.
Буни закий инсон Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳу дарҳол тушундилар. Одамларнинг бу инкорларини дарҳол муолажа қилишга киришдилар. У киши ушбу ишни ўз-ўзларидан чиқариб қилмаётганларини, балки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга эргашиб, у зоти бобаракотнинг суннатларига амал қилиб шундоқ қилаётганларини эълон қилдилар.
Демак, табиий ноқулайликлар туфайли Жума намози фарзи соқит бўлар экан.
|
| |
| |
| SANJAR80 | Date: Shanba, 16-May-2009, 09:31 | Message # 9 |
|
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status: | Davomi.... Абу Малийҳ розияллоҳу анҳудан у киши ўз отаси розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «У киши Ҳудайбия вақтида Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни Жума куни, уларни ёмғир тутганда, ковушларининг ости ҳўл бўлмаганда, ўз жойларида намоз ўқишга амр қилганларини кўрган экан». Абу Довуд ривоят қилган.
Шарҳ: Аввало ҳадиснинг ровийси Абу Малийҳ розияллоҳу анҳу билан яқиндан танишиб олайлик.
Абу Малийҳ куняси билан машҳур бўлган бу кишининг исмлари Омир ибн Усома ал-Ҳузамийдир. Тобеъинлардан эдилар.
Ҳадисларни оталаридан, Маъқал ибн Ясор, Нубайшатал Ҳузамий, Авф ибн Молик, Оиша онамиз, Ибн Аббос, Абу Изза ал-Ҳузамий, Ибн Умар, Ибн Амр ибн Осс, Жобир, Авс, Абдуллоҳ ибн Утба ибн Абу Суфён ва бошқа саҳобалардан ривоят қилдилар.
Бу кишидан ўғиллари Абдурраҳмон, Муҳаммад, Мубашшир ва бошқалар ривоят қилишди. Бу зот ҳижратнинг 98-йили вафот этдилар.
Ҳудайбия аслида Маккаи Мукаррамага Жидда томондан кираверишдаги бир қудуқ бўлиб, ўша ердаги маконнинг ҳам номи шундай эди.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бошчиликларидаги саҳобалар Мадинаи Мунавварада Байтуллоҳни зиёрат қилиш учун ният қилиб, эҳром боғлаб чиққанларида, мушриклар йўлларини тўсган вақтда ўша жойда тўхтаганлар. Кейин мусулмонлар билан мушриклар ўртасида музокаралар бошланган. Охири сулҳ тузилган. Бу сулҳ тарихда «Ҳудайбия сулҳи» номи билан машҳур.
Исломий манбаларда «Ҳудайбия» дейилганда ана ўша воқеалар кўзда тутилади. Аллоҳ хоҳласа, кези келганда бу ҳадис батафсил ўрганилади.
Ушбу ривоятда баён қилинишича, ўша машҳур Ҳудайбия воқеасида Жума куни бироз ёмғир ёққанида, кишилар «ковушларининг таги ҳўл бўлмаганда» ҳам Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам Жумага келмай, ҳамма ўз жойида намози Пешинни ўқиб олишига амр қилган эканлар.
Баъзи бир кишилар ушбу ривоятни далил қилиб, озгина ёмғир ёғса ҳам Жуманинг фарзи соқит бўлар экан, дейишлари мумкин.
Аммо машҳур тўрт фиқҳий мазҳаб имомлари, Жума намозининг соқит бўлишига қаттиқ, шиддатли ёмғир узр бўлади, енгил, машаққат туғдирмайдиган ёмғир узр бўлмайди, деганлар.
Баъзилар эса мана, мазҳаблар Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларига қарши чиқмоқдалар. Фиқҳий мазҳабларнинг имомлари ҳадисни ташлаб, ўз фикрларини одамларга тиқиштирмоқдалар, фиқҳ, дегани Аллоҳнинг амрини қўйиб, Абу Ҳанифа ёки Моликнинг амрига юришми, дейишлари мумкин.
Лекин аслида шундоқми?
Қани фақиҳ имомларимиз бунга нима дейдилар?
Мазкур ривоятнинг ва унда зикр қилинган ишнинг содир бўлганини ҳеч ким инкор этмайди. Аллоҳ раҳмат қилсин муҳаддислар улкан меҳнат эвазига бу ривоятни исбот қилганлар.
Шу билан бирга ҳадисни ривоят қилиш бошқа нарса, ундан ҳукм чиқариш эса бошқа нарсадир.
Ҳудайбияда озгина ёмғир ёғиши туфайли Жума намозининг бекор қилинишини ҳамма замон ва маконга татбиқ қилиб бўлмайди.
Чунки Ҳудайбияда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бошлиқ мусулмонлар сафарда эдилар. Уларга мусофир бўлганлари учун шундоқ ҳам Жума ўқиш лозим эмас эди. Шунинг учун бу ишни фақат ёмғир туфайли бўлган, дея олмаймиз.
Хулоса шуки, машаққатга сабаб бўладиган, жамоат намозига узр, деб ҳисобланган узрлар, Жума намозига узр ҳисобланади.
|
| |
| |
| SANJAR80 | Date: Shanba, 16-May-2009, 09:32 | Message # 10 |
|
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status: | ЖУМАГА ЭРТА БОРИШ ВА ҒУСЛ ҲАҚИДА
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким Жума куни жунубликнинг ғуслини қилса, сўнгра биринчи соатда борса, худди туя қурбонлик қилгандек бўлади. Ким иккинчи соатда борса, худди қорамол қурбонлик қилгандек бўлади. Ким учинчи соатда борса, худди шохли қўчқор қурбонлик қилгандек бўлади. Ким тўртинчи соатда борса, худди товуқ қурбонлик қилгандек бўлади. Ким бешинчи соатда борса, худди тухум қурбонлик қилгандек бўлади. Қачонки, имом (хутбага) чиқса, фаришталар зикр тинглашга ҳозир бўлурлар», дедилар». Бешовлари ривоят қилган.
Шарҳ: Ушбу ҳадиси шарифда Жума намози учун ғусл қилиш ва унга эрта бориш қанчалик савобли иш экани ажойиб услуб билан баён қилинмоқда.
«Жунубликнинг ғуслини қилса» дейилгани, жунубликдан қандоқ қилиб ғусл қилса, Жума учун ҳам шундоқ ният ва амаллар билан ғусл қилиш лозимлиги тушунилади.
Ҳадиси шарифдаги «соат»дан уламоларимиз фалакий соатларни тушунганлар.
Демак, Жума кунининг тонгидан то Жума намози вақти киргунча бўлган соатларнинг аввалгисида борганлар худди туя сўйиб, хайру эҳсон қилган кишининг савобини олади. Кейинги соатларда борганлар учун эса бериладиган савобнинг ҳажми кичрайиб бораверади.
Ҳадиси шарифнинг охирида Жума куни ва намозининг яна бир улкан фазли – имом хутбага чиққанида уни тинглаш учун фаришталар ҳозир бўлиши ҳақида сўз бормоқда.
Демак, Жума намозига нафақат мусулмон бандалар, балки, фаришталар ҳам қатнашар экан. Албатта, бундоқ жамоат энг хайрли, энг баракали, энг файзли жамоат бўлади. Бундоқ жамоатга ювиниб-таранмай яхши кийимларини киймай, хушбўй нарсалар сепмай бориб бўлмайди. Бундоқ жамоатга қанча эрта борса, шунча яхши. Унга ҳеч кеч қолиб бўлмайди. Яна ўша кишидан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қачонки, Жума куни бўлса, масжиднинг эшикларидан ҳар бир эшикда фаришталар турур ва келганни ёзиб турурлар. Бас, қачон имом келса, саҳифаларни ёпиб зикрни тинглашга келурлар. Эрта борувчи худди туя қурбонлик қилган кабидир. Сўнгра, худди қорамол қурбонлик қилган каби. Сўнгра, худди қўчқор қурбонлик қилган каби. Сўнгра, худди товуқ қурбонлик қилган каби. Сўнгра, худди тухум қурбонлик қилган каби», дедилар». Икки шайх ривоят қилган.
Шарҳ: Ушбу ҳадиси шариф ҳам юқоридаги ҳадисга ўхшаб Жума намозига эрта боришга тарғиб қилмоқда. Бу ҳадисдаги зиёда масжиднинг ҳар бир эшигида фаришталар туриб олиб, Жума намозига келаётганларни ёзиб туришидир. Биз ушбу нарсани доимо ёдимизда тутмоғимиз лозим.
Яна бир ёдда тутиш зарур бўлган нарса, имом Жума намози хутбасини бошлаганда, фаришталар Жумага келганларнинг номини ва савобини ёзиб турган китобларини ёпиб, хутба тинглашга келишлари. Демак, ҳеч бўлмаганда Жумага имом хутбага чиқишдан олдин келиш керак. Ҳамда хутбага жиддий эътибор ила қулоқ осиш керак.
|
| |
| |
| SANJAR80 | Date: Shanba, 16-May-2009, 09:33 | Message # 11 |
|
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status: | Davomi....
Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қачон бирортангиз Жумага келса, ғусл қилсин», дедилар». Бешовлари ривоят қилган.
Шарҳ: Ушбу ҳадисда Жума намозига борадиган ҳар бир намозхон ғусл қилиб келишига тарғиб қилиш бор. Чунки Жума намозига кўпчилик келади. Хусусан, иссиқ пайтларда кишиларнинг терлаши бор. Агар ҳамма ювиниб, тараниб келса, турли ҳидлар тарқалмайди. Тўпланган намозхонлар ҳам, ҳозир бўлган фаришталар ҳам нохуш ҳидлардан озор топмайдилар. Бунинг учун ғусл қилиб, ювиниб-тараниб туриш ҳар бир инсоннинг озодалик ва соғлик омили туфайли ҳам зарурдир.
Абу Саъд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Жума кунининг ғусли ҳар бир эҳтилом бўлувчига вожибдир», дедилар». Бешовларидан фақат Термизий ривоят қилмаган.
Шарҳ: Бунда ҳам олдинги маъно таъкидланмоқда.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Аллоҳ таоло учун ҳар бир мусулмонга етти кунда бир марта ғусл қилмоқ вожибдир», дедилар». Икки шайх ва Насаий ривоят қилган.
Насаийнинг лафзида: «Ҳар бир мусулмон одамга етти кунда бир марта ғусл қилмоқ вожибдир. У кун Жума кунидир», дейилган».
Шарҳ: Зоҳирийлар ва бир ривоятда Имом Аҳмад ушбу ривоятларни эътиборга олиб, Жума куни ғусл қилиш вожибдир. Ўша куни ғусл қилмаган одам тарки вожиб қилган инсон сифатида гуноҳкор бўлади, дейдилар.
Бу нарса ўша вақтлар учун озодалик йўлида катта инқилоб эди. Ҳеч бир томон жорий қилмаган иш ҳамда исломнинг озодалик дини эканининг ёрқин далили эди.
Самура розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким Жума куни таҳорат қилса, суннатдир ва қандоқ ҳам яхши. Ким ғусл қилса, ғусл афзалдир», дедилар». Сунан эгалари ривоят қилган.
Шарҳ: Жумҳур уламолар ушбу ривоятга алоҳида эътибор бериб, Жума куни ғусл қилиш мандубдир. Чунки бу ривоят олдинги ривоятларнинг ғуслни вожиб эканлиги ҳақидаги кучини бироз кесади, дейдилар.
Нима бўлганида ҳам Жума намози учун ғусл қилмоқ яхши ишдир. Имконини топиб шу ишни қилишга ҳаракат қилиш яхшидир.
Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Сизларга мисвок ҳақида кўп гапирдим», дедилар». Бухорий ривоят қилган.
Шарҳ: Ушбу ҳадисни бу жойда келтиришдан мурод, Жумага боришдан олдин мисвок қилиб, оғизни тозалаб олиш кераклигини таъкидлашдир. Бу савоби улуғ бир иш бўлиб, Жума куни яна ҳам савобли бўлади. Оғиздан чиқадиган нохуш ҳидларни йўқотиб, Жумага тўпланганларни нохуш ҳидлар озоридансақлайди.
|
| |
| |
| SANJAR80 | Date: Shanba, 16-May-2009, 09:36 | Message # 12 |
|
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status: | ЖУМАГА ЮРИБ БОРИШНИНГ ФАЗЛИ Авс ибн Авс ас-Сақафий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким Жума куни ювса ва ғусл қилса, сўнгра эрта борса, пиёда юриб, (улов) минмаса, имомга яқинроқ ўтирса ва тингласа, беҳуда (ҳаракат) қилмаса, унинг ҳар бир қадамига бир йилнинг амали берилур, унинг рўзаси ва бедорлиги ажри берилур», дедилар». Сунан эгалари ривоят қилган.
Шарҳ: Аввало ҳадис ровийлари Авс ибн Авс розияллоҳу анҳу билан яқиндан танишиб олайлик.
Авс ибн Авс ас-Сақафий Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурларига, Сақиф қабиласи номидан элчи бўлиб келганларида, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу зотга намоз ва таҳоратни ўргатадилар. Шунинг учун ҳам Авс ибн Авс розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан намоз ва таҳоратга оид кўп ҳадислар ривоят қиладилар.
Авс ибн Авс розияллоҳу анҳу ривоят қилган ҳадисларнинг бизгача етиб келишига, Абу ал-Ашъас, Санъоний, Абу Асмоъ ар-Раҳабий, Убода ибн Насаий, Абдулмалик ибн Муғиралар катта ҳисса қўшишган.
Бу зот ҳижратнинг 59-йили Шомда вафот этдилар.
Жума намози осон йўл билан улкан савоблар ишлаб олиш учун қулай фурсат эканини олдин ҳам айтиб ўтган эдик. Ушбу ҳадиси шарифда баъзи бир иш билан, энг муҳими, ният билан пиёда юриб бориш ила ҳар бир босган қадам учун бир йиллик ибодатнинг, рўзаси-ю тунги бедорлик ибодатининг савобига сазовор бўлиш мумкинлиги ҳақида сўз бормоқда. Мазкур улуғ мақомга эришиш учун қуйидаги ишлар қилиниши керак.
1. «Ким Жума куни ювса».
Яъни, ювиши керак бўлган нарсаларни ювса. Хусусан, сочини яхшилаб ювишни уламоларимиз таъкидлаганлар.
2. «Ғусл қилса».
Бу ҳақда кўп гапирилди.
3. «Эрта борса».
Яъни, Жума учун ният билан эрта борса. Бу ҳам олдин гапириб ўтилди.
4. «пиёда юриб, (улов) минмаса».
Ҳадиси шарифдаги айни шу жумла уни ушбу биз ўрганаётган «жумага юриб боришнинг фазли» бобида келтирилишига сабаб бўлган.
Яъни, жумага савоб умидида пиёда юриб боришлик фазилатли иш экан. Албатта, соғ-саломат инсон пиёда юриб намозга борса, ҳар тарафлама ўзига фойда бўлиши турган гап.
5. «имомга яқинроқ ўтирса».
Албатта, имомга яқин ўтиришда яхшиликлар кўп. Жумладан, аввалги сафдан ўрин олади, хутба, қироат ва дуоларни яхши эшитади. Энг муҳими, катта ажру савобларга эга бўлади.
6. «тингласа».
Яъни, жумага борган одам тинглаш лозим бўлган хутба, қироат ва дуоларни яхшилаб тингласа. Хусусан, жума куни хутбадаги ваъз - насиҳатни тинглаш, ўрнак олиш ўта муҳим иш ҳисобланади.
7. «беҳуда (ҳаракат) қилмаса»
Чунки озгина беҳуда ҳаракат ҳам, ўша ҳаракатни қилувчини ҳам, унинг атрофидаги бошқа жумага келганларни ҳам чалғитиб, кўпгина фойдалардан бебаҳра қилади.
Ҳадиси шарифда ушбу етти ишни амалга оширган мусулмонларга улкан хайр-баракалар ваъда қилинмоқда, зотан, Пайғамбаримиз алайҳиссалом:
«унинг ҳар бир қадамига бир йилнинг амали берилур, унинг рўзаси ва бедорлиги ажри берилур», дедилар».
Бас, шундоқ экан ушбу ишларни ҳар жума ихлос билан адо этиб, ваъда қилинган ажр-савобларни олишга ҳаракат қилайлик
|
| |
| |
| SANJAR80 | Date: Shanba, 16-May-2009, 09:36 | Message # 13 |
|
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status: | ЖУМА ВА АЗОН ВАҚТИ
. Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Жумани қуёш оққан пайтда ўқир эдилар». Бешовларидан фақат Муслим ривоят қилмаган.
Шарҳ: Демак, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам одатда Жума намозини қуёш қиёмдан оққан пайтда ўқиганлар. Бу эса Пешин намози вақтидир. Салама ибн Акваъ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан Жумани ўқир ва қайтар эдик. Ҳамда ўзимизни соялантириш учун деворларнинг соясини топмас эдик». Муслим, Абу Довуд ва Насаий ривоят қилган.
Шарҳ: Бу ривоятдан Жумани олдинги вақтда ўқилиши, Жума хутбаси қисқа бўлиши англанади. Қуёш қиёмдан заволга кетиши билан Пешин каби Жуманинг ҳам вақти бошланади ва Аср вақти киргунча давом этади. Соиб ибн Язийд розияллоҳу анҳудан ривоят: «Жума кунининг аввалги нидоси Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам, Абу Бакр ва Умарнинг даврларида имом минбарга ўтирганда бўлар эди. Усмон (халифа) бўлганида одамлар кўпайиб кетиб, Завроонинг устида учинчи нидони зиёда қилди». Бешовларидан фақат Муслим ривоят қилмаган.
Бошқа бир ривоятда:
«Иш шундоқ собит қолди», дейилган.
Шарҳ: Ушбу ҳадисдаги нидодан мақсад азон. Нидони учта, дейиши эса азон ва иқома эътиборидандир. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ва икки халифалари; Ҳазрати Абу Бакр Сиддиқ, ҳазрати Умари Одиллар даврида имом минбарга чиққанда азон айтилар, хутба ўқиб бўлиб минбардан тушганда иқома айтилар ва намоз ўқилар эди.
Аммо ҳазрати Усмон халифа бўлганларида Ислом диёри кенгайган, мусулмонлар сони кўпайган эди. Имом минбарга чиққандан кейин азон айтиб, хутба қилиб, ундан сўнг Жума намози ўқиладиган бўлса, узоқроқдаги кишилар азонни эшитгандан сўнг ҳаракат қилиб, масжидга келсалар, намозга кеч қоладиган бўлиб қолди.
Чунки у пайтларда соатлар йўқ эди. Кишилар намоз вақти кирганини азон айтилганидан билар эдилар.
Ҳазрати Усмон розияллоҳу анҳунинг даврларида одамлар намозга кеч қолаётганлари мулоҳаза қилинганидан кейин, уларни олдинроқ хабардор қилиш учун, Жума намози вақти кириши билан бир қўшимча азон айтиш жорий қилинди.
Бу азонни Мадинаи Мунавваранинг бозори ичидаги «Завроо» деб аталган жойда, бир уйнинг томида айтилар эди. Бозор қилиб, бошқа ишлар билан машғул бўлиб юрган одамлар ўша биринчи азонни эшитганларидан сўнг Жума намозининг вақти кирганидан хабардор бўлиб, ишларини йиғиштириб, таҳорат қилиб масжидга тўпланар эдилар.
Пешин намозининг ҳақиқий вақти бўлганда эса имом минбарга чиқар ва муаззин Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам, ҳазрати Абу Бакр ва Умарлар вақтидаги каби азонни айтар ва одатдагидек давом эттирилиб кетар эди.
Бу иш ўз самарасини кўрсатди. Кишилар Жума намозига кеч қолмайдиган бўлиб қолдилар. Шунинг учун ҳаммага маъқул келиб, Жума намозига икки марта азон айтиш ҳамма жойларда жорий қилиниб собит бўлиб қолди.
Ҳозир ҳам ҳамма жойларда ва мазҳабларда шу нарсага амал қилинади. Ҳеч ким нима учун бундоқ, деб эътироз билдирмайди. Шундоқ бўлиши керак ҳам.
|
| |
| |
