|
PAYG'AMBARIMIZ (S.A.V) IZDOSHLARI.............
|
|
| SANJAR80 | Date: Dushanba, 20-Iyul-2009, 10:13 | Message # 31 |
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status:  | АБУ БАКР ДАВРЛАРИДАГИ ФУТУХОТЛАР
Араб ярим оролида янгидан ташкил топган Исломий таълимот Ҳукмронлиги остида яшовчи давлатни икки томондан ўша даврларда энг маданийлашган ва тараққий топган Эрон ва Рум давлатлари ўраб олган эди.
Милоддан 753 йил аввал ташкил топган, дунёнинг энг кучли ва тараққий топган давлатининг пойтахти аввалда Рум шаҳри бўлганди. Константин томонидан 330 йидда Константинопол шаҳри бино этилгач, пойтахти мазкур шаҳарга кўчирилганди. Орадан бир неча асрлар кечгач, Рум салтанати (империяси) шарқий ва ғарбий салтанатларга бўлиниб кетганди. Ғарбий Рум салтанатининг пойтахти Эски Рум шаҳрини пойтахт этган ғарбий Рум салтанати оз муддат ичида инқирозга учраб дунё юзидан йўқолди. Бироқ шарқий Рум салтанати ёки Визант салтанати деб номланган давлат эса милодийнинг V асрига келиб кучайди. Шарқда Дажла дарёсига, ғарбда Адриат денгазига, шимолда татар ерларига, жанубда эса Хабашистон мамлакатига қадар бепоён ерларни қаноти остига олди. Инчунун, Эрон салтанати ҳам ўша давр муқобаласида бепоён мустамлакаларга эга бўлган қудратли давлат ҳисобланарди. Рум ва Эрон салтанатлари ўртасида эскидан қаттиқ адоват мавжуд эди. Бунга сабаб ўзаро рақобат, янги мустамлакаларни талашув эди.
Ислом олами зуҳур этган пайтга келиб улар ўртасидаги адоват жуда кескин тус олган. Рум билан Эрон ҳар ер-ҳар ерда ўзаро урушларни давом эттиришарди. Эрондаги ички келишмовчиликлар эса давлатнинг анчагина заифлашувига олиб келди.
Абу Бакр (р. а.) халифаликка ўлтирганларидан сўнг чет давлатларга қарши мухораба этув ниятида бўлдилар. Биринчи мақсад, эзилаётган мазлумларни эзувчи ҳукмдорлар зулмидан озод этув бўлса, иккинчидан, Ислом давлати сарҳадини кенгайтирув эди. Зотан, араб ярим оролида тузилган давлат агар ўз ерларини четки мамлакатларини истило этиш ҳисобига кенгайтирмаса, табиийки, қуруқ саҳро бағрида ташкил топган давлат халқаро майдонда тараққий этган қўшни давлат билан рақобатда тенг кела олмас эди. Зеро, юксак тараққий этган қудратли давлатнинг қад ростлаши учун энг аввало одам ва ер бойликлари етарли миқдорда таъминланган бўлмоқлиги зарурдир. Буларсиз халқаро майдонда зўрлар билан беллаша оладиган давлатни барпо қилиш ўйи бир хом хаёл бўлурди. Сиёсат ва ижтимоий соҳада фаолият кўрсатиб юксак малака ҳосил қилган Абу Бакр буни жуда тўғри баҳолай олгандилар. Шунинг учун биринчи бўлиб Эрон салтанатига қарашли бўлган Ироқ орларига қўшин юбориш тараддудига тушдилар. Холид ибни Валид қўл остларида Ироқга қарши мухораба олиб бориш учун Ҳижрийнинг 12 йили (мелодий 663 йил бошлари) 10 минг аскарни юбордилар. У ерда Мусанно ибни Хориса 8 минг аскар билан кутиб турарди. Ҳар икки фирқа бирга қўшилганидан сўнг Холид ибни Валид қўшин билан Ироқ чегарасидан ичкарига сузуб кирдилар.
Басра яқинидаги «Хафир» номли сув ёқасида душманни қарши олув учун Холид ибни Валид аскарларни уч қисмга тақсимлаб кутиб турдилар. Ўша даврда Ироқ музофотига Хурмуз исмли Эрон саркардаларидан зўр бир киши бошчилик этарди. У жуда катта қўшинга эга эди. Холид ибни Валид Хурмузга талабнома жўнатдилар. Мазмуни қуйидагича: «Ё Исломни қабул қилиб, жонингни сақлаб қол, ёҳуд бизнинг зиммамиз остида ҳимояланувни қабул қилиб жузъя беришга рози бўл. Агар бу ишлардан бирисини қабул қилувдан бош тортсанг, унда ўзингдан кўр. Мен шундай лашкар билан келдимки, улар ўлимни сизлар ҳаётни севганингиз каби севадилар».
Хурмуз талабномани Эрон шоҳи Кисрога жўнатиб, ўзи қўшинга бош бўлиб Холид аскарларига қарши сўқишув учун йўлга чиқди. Улар Козифа деган ерда рўпарў келдилар. Жанг бошланмасдан олдин ҳар икки қўмондон ўртага чиқиб куч синашдилар. Холид ибни Валид жанг майдонида Хурмузнинг бошини танасидан жудо қил-дилар. Кейин икки ўртада қаттиқ олишув бўлди. Ислом лашкарларининг ҳаммасига дош беролмаган Хурмуз қўшинлари бетартиб суратда тумтарақай қочдилар. Душман аскарлари қочмаслик учун бир-бирлари билан боғланиб олишган экан. Шу сабабли ушбу жанг тарихда «Зотиссалосил» жанги деб номланади.
|
| |
| |
| SANJAR80 | Date: Dushanba, 20-Iyul-2009, 10:13 | Message # 32 |
|
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status: | Кисро Хурмузга ёрдам бсриш учун Қорин номли саркардаси бошчилигида катта қўшин жунатди. Булар Хурмузнинг қочоқ қўшинлари билан биргалашиб Сано деган ерда Холид ибни Валид аскарлари билан яна тўқнашдилар. Жанг оқибати шу бўлдики, Қорин қиличдан кечирилиб, аскарлари эса бутунлай тор -мор этилди. Мазкур жангдаги олинган асирлар ичида Ҳасанул Басрийнинг оталари Ҳабиб ҳам булган эканлар, Қорин мағлубиятидан сўнг Эрон шоҳи «Анзар заргар» номли саркардаси бошчилигида янада кучлироқ қўшин жўнатди, Булар билан ҳам «Налижа» номли жойда қаттиқ жанг қилдилар. Оқибат душман аскарларини Ислом лашкарлари ўраб олдилар ва бутунлай тор-мор этадилар. Бу воқеа 12 йил сафар ойида бўлиб ўтади.
Налижа воқеасида араб насронийларидан ҳам қўшин ичида жангда қатнашганлари қирилиб битганди. Қолган насроний араб қабилалари буларнинг ўчини олиш учун эронликларга ёрдам тариқасида аскар юборишга қарор қилдилар. Эрон ва араблардан тўпланган жуда катта қушин «Улайс» деган ерда жамланиб Холид ибни Валид аскарлари билан тўқнашадилар. Жанг бениҳоя қизғин кечади. Душман аскарлари сон жиҳатидан мусулмон аскарларидан бир неча баробар ортиқ эдилар. Аммо Оллоҳнинг калимасини баланд-латув мақсадида жанг қилаётган оз сонли қўшин куфр салтанати ҳимоясида шайтонга тарафдорлик қилиб жанг этаётган кўп сонли қўшин устидан зафар топдилар. Бу зафарли воқеа 12 йил сафар ойининг охирларида (623 йил май ойида) Фирот дарёси якинида бе-ниҳоя кўп қонлар тўкилганлигидан ўша ердаги бир жилғага «қонли жилга» деб ном берилди.
Мазкур зафардан сўнг Холид ибни Валид лашкарларни «Мунозара» давлатининг пойтахти Хира шаҳрига қараб бошладилар. Йўлдаги қўрғонларни забт эта бориб Хира шаҳрини қамал этадилар. Оқибатда хираликлар билан Холид ҳар йили 190-минг дирхам жузъя берув баробарига сулҳ тузадилар. Хира ахолиси, эски одатларига кўра, Холидга ҳам ҳадялар беришади. Холид буларни Мадинага жузъяга қўшиб жўнатиб юборадилар.
Абу Бакр пора олишга баҳона топилмаслиги учун мазкур ҳадяни жузъядан ҳисоб этишга буюрадилар. «Мунозара» давлатининг пойтахти Хира қўлга олинганидан кейин шу атрофдаги қолган вилоятлардан ҳам сулҳ тузишлик учун Холид ҳузурларига элчилар кела бошлади. Хусусан Баникия ва Баруси вилоятларининг бош-лиқлари Холид ҳузурларига келиб йилига ўн минг дирхам жузъя берув баробарига сулҳ тузадилар.
Шундан ксйин Холид ибни Валид бутун Ироқ музофотини тўлалигича қўлга киритув ҳаракатига тушадилар. Бир неча жанглар давомида душман аскарларига орқама-орқа зарбалар бериб зафар ноғораларини чалиб олға қараб Ироқнинг энг ичкарисигача кириб борадилар.
Холид ибни Валид Ироқ музофотида бир йилу икки ой мобайнида туриб, жуда катта ишларни амалга ошира олдилар. Ҳатто тўғридан-тўғри Эрон чегарасига йўл очиб кўйдилар. Шундан кейин халифа буйруқ юбориб, Холидни Шом вилоятида жанг олиб бораётган Ислом қўшинига ёрдамга чорладилар. Ироқ вилоятига Мусанно ибни Хориса бош қўмондон бўлиб қоладилар.
Абу Бакр 12-йил хаждан келибоқ бутун арабистонга чақириқ қоғозлари жўнатдилар. Каттагина қўшин ҳозирланиб 12-йил сафар ойида Сурия вилоятига қарши юриш бошланди. Сурия асосан Визант салтанати қўл остидаги мустамлака давлат ҳисобланарди. Бу ерда яшовчи халқ визант ҳукуматининг зулмидан бениҳоя эзилган эди. Шу сабабли Ислом аскарлари кучли қаршиликсиз Сурия вилоятини бирин-кетин қўлга кирита бордилар. Охири Рум султони Хирақил арабларга қарши урушмоқлик учун укаси Феодор бошчилигида жуда катта қўшин ҳозирлаб жўнатди, Мазкур қўшин Ислом лашкарлари билан «Ажнодин» деган ерда мухорабага киришди. Икки ўртадаги қаттиқ олишув Феодорнинг шармандаларча қочиши билан тугади. Ажнодин воқеаси 13-йил жумодил аввал ойининг охирида (634-йил июлда) бўлиб ўтганди. Мазкур жангда, тарихчилар ривоятига кўра, румликлар томонидан юз мингдан ортиқ киши қатнашган экан. Мазкур ғалаба Абу Бакр даврларидаги энг охирги зафар бўлди. Севинч хабари етганидан узоқ вақт ўтмай Абу Бакр (р. а.) фано оламидан бақо дунёсига рихлат этгандилар.
|
| |
| |
| SANJAR80 | Date: Dushanba, 20-Iyul-2009, 10:14 | Message # 33 |
|
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status: | АБУ БАКРНИНГ БОШҚАРУВ СИЁСАТЛАРИ ВА ҲИСЛАТЛАРИ
Расулуллоҳ вафот этган вақтларида Ислом мамлакатининг чегараси қандай ҳолда бўлса Абу Бакр халифалик даврларида ҳам асосан шу даражада бўлган. Ироқ ва Суриянинг баъзи бир вилоятлари Ислом лашкарлари томонидан қўлга киритилган бўлсада, бироқ ҳали у ерларда тўла тартиб жорий этиб бўлинмаганлигидан уларни ҳам Ислом давлати ҳудудига қўшув мумкин эмасди. Ироқ ва Шом ўлкалари асосан фатҳ этилиб, Мадина давлатининг қўл остига бирлашуви Умар ибни Ҳаттоб даврларида амалга ошганди. Шу билан биргаликда Ироқ ва Шом фатхини бошлаб берувчи ҳамда мазкур фатҳлар учун кучли қўшинни тартибга келтирувчи шахс Абу Бакр (р.а.) бўлганликлари туфайли мазкур ўлкаларни фатх этув шарафининг ярми албатта у жанобнинг ҳиссаларига тушадур. Абу Бакр даврларида ҳам давлатчи бошқарув ҳолати Расулуллоҳ даврларидагидек бўлиб, муҳим бир ўзгарув ва ислоҳ киргизмаган эдилар. Чунки Абу Бакр (р. а.) Арабистонда юз берган умумбошдоқликни бостиришлик ва фатхлар ила машғул бўлганликларидан икки йил уч ой давом этган бошқарув даврларида бундай ишга ташаббус кўрсатмакларига фурсат ҳам бўлмаган эди.
Ислом давлатининг мукаммал бир давлат тарзида оёққа турғизган киши Умар ибни Ҳатоб бўлгандилар. Шу сабабли у жаноб Ислом давлатининг асосчиларидан саналадурлар.
Абу Бакр (р. а.) Расулуллоҳ ўринларига қолган бир киши бўлганларидан аҳли Исломнинг диний ҳамда дунёвий раиси ҳисобланардилар. Бу жаноб аҳли Исломни намозда имомлари, мамлакатни идора этишда ҳукмдори эдилар.
Расулуллоҳ ҳазратларига ноиб бўлганликларидан халифату Расулуллоҳ деб юритилардилар. Абу Бакр ва ҳамда у жанобдан кейин давлатни бошқарган хулафои рошидин даврларида ҳукумат асосан шўро усулида бошқарилади.
Халифа муҳим ишларда ўзича мустабидона ҳукм чиқаравермай балки кибор саҳобаларини тўплаб уларга маслаҳат соларди. Зотан, Қуръону Каримнинг таълимоти ва Расулуллоҳнинг суннатлари шундай эди.
Низо ва хусуматларни ҳал этиш учун халифа аввал Қуръону Каримдан шунга доир ҳукмни излар, агар Қуръонда тополмаса, Расулуллоҳнинг шундай ишда ҳукм қилганқилмаганликларини текширар, агар булардан ҳам маълумот ололмаса, унда кибор саҳобани йиғиб, масалани ўртага ташлаб, уларнинг фикрларини сўраб ва шу раъй билан ҳал этарди.
Абу Бакр (р. а.)нинг асосий кенгашчилари Умар ибни Ҳаттоб, Абу Убайда ибни Жарроҳ, Али ибни Абу Толиб, Усмон ибни Аффон эдилар. Котиблари эса Зайд ибни Собит (р. а.) бўлгандилар.
Абу Бакр (р. а.) даврларида Арабистон ярим ороли асосан ўнта вилоятга бўлиниб, ҳар бирига алоҳида волийлар тайин этилган эди.
|
| |
| |
| SANJAR80 | Date: Dushanba, 20-Iyul-2009, 10:16 | Message # 34 |
|
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status: | Абу Бакр (р. а.) даврларида давлатнинг асосий кирим хазинасини закот моллари, зимийлардан йиғилган жузъя, ҳамда урушларда тушган ғанимат молининг бешдан бири ҳисобига йиғилган моллар ташкил этарди. Хазинага йиғилган «кирим» халифа томонидан мустаҳиқ кишиларга дарҳол бўлиб бериларди. Хазинада пул сақланмасди. Халифанинг маоши ҳам байтул мол ҳисобидан белгиланганди.
Расулуллоҳ ҳазратлари даврларида Ислом миллатининг ижтимоий ҳоллари на равишда бўлса, Абу Бакр даврларида ҳам худди шу равиш узра бўлди. Қуръону Каримнинг олий таълимоти Расулуллоҳнинг суннайи сониялари асхоби қиромнинг нақ юраклари-га ўрнашганди. Шунга биноан уларнинг бутун хатти- ҳаракатлари дин ва қардошлик асосига бино қилинганди. Уларнинг бир-бирларига хайрихоҳликлари ва меҳрибонликлари бениҳоя эди. Абу Бакр (р. а.) даврларида футухотлар бошланиб, Мадинага четдан даромад келуви кўпайган бўлса-да, мусулмонлар ҳамон оддий кийимлар кийишар, ўртача даражада ҳаёт ўтказишар эди. Халифанинг ўзлари ҳам кийиниш ҳамда яшаш тарзида уларга намуна бўларли даражада эдилар. Ҳаққоният ва адолат ҳукм сурганлигидан бировга жабр, зулм қилгувчида бўлмас, шикоят этувчида қолмаганди. Абу Бакр халифалик этиб Умар ибни Ҳаттоб қозилик вазифасини бажарган вақтларида бир йил давомида бирор низолашувчи даъвогар даъвога келмаганлигининг ўзи ҳам уша даврда ҳаққоният нечоғлик ҳукм сурганлигини кўрсатиб турмоқдадур. Халифа бутун ахлоқ ва одатларида Расулуллоҳ каби бўлишга, бутун кучлар билан Расулуллоҳнинг суннатларини ижро этишга, идора ва сиёсатда изларидан борурга тиришардилар. Абу Бакрнинг идоралари халқни ғоятда мамнун этганди. Шу сабабли кейинги халифаларни сайлаган вактларида Абу Бакр каби идора усулини юритмоқни ундан талаб этадиган бўлдилар.
Абу Бакр ғоят кичик кўнгилли, юмшок, табиатли, халққа жуда ҳам марҳаматли эдилар. У жаноб озғин ва табиатлари юмшоқ бўлгани ҳолда керакли ўринларда шундай юракли ва қаттиққўллик кўрсатардиларки, буни кўриб энг юракли ва каттиққўл саналган Умар ва Али (р. а.)лар ҳам ҳайрон қолардилар. У жаноб тўғри фикрли, узоқни кўрувчи, саботли бир шахс эдилар.
Абу Бакр халифа бўлмасларидан аввал ҳам асхоби киромнинг энг ортиғи бўлиб, жўмардлик, шафқат ва марҳамат, қаноат ва тақволик, тавозу ва шижоат каби фазилатлари билан ажралиб турардилар. Халифа бўлганларидан кейин ўзларининг бу каби гўзал ахлоқлари билан халққа намуна бўлдилар. У жаноб халифа бўлдим, деб сира мағрурланмадилар. Дунё лаззатларига берилмадилар.
Билъакс, халифа бўлганларидан кейин бу дунё лаззатларидан кўпроқ юз ўгирдилар. Ўзларининг каттагина бойликлари ва хазинадан келадиган яхшигина даромадлари бўлишга қарамай ўрта даражада кийинадилар, Очликни тўсар даражадагина овқатланар-дилар. Бир вақт хотинлари кундалик сарфларидан орттириб бирозгина тўплаган ва бунга бир нарса олмоқчи бўлган эканлар. Абу Бакр буни билиб йиғилган ақчани байтул молга топширган ва ойликларидан аёллари жамғариб қолган миқдордаги пулни камайтирган эканлар. Вафот этган вақтларида олган ойликларини ўзгинасидан қарз-қурзларини тўлашга васият этганлари бу дунёдан нақадар юз ўгирганларини ва кишилар ҳаққига муносабатлари не даражада бўлганликларини кўрсатади.
Абу Бакр халифа бўлмасларидан аввал Мадинанинг юқори тарафида Сух деган ердаги ҳовлиларида яшардилар. Ғоят шафқатли ва марҳаматли ҳамда кичик кўнгил бўлганликларидан қўни- қўшниларига ҳар вақт юмшоқлик этар, ҳатто жорияларга қўй-эчкиларни соғишга ёрдамлашар, подаларни ҳайдашар эдилар. Халифа бўлганларидан кейин бир қиз «Абу Бакр энди бизга қарашмаса керак» деган экан. Буни эшитиб ҳалиги қизни олдига бориб қўйларини соғишдилар ва «Сизга албатга ёрдамлашиб юраман, халифа бўлмоқлигим — аввллги хулқимни ўзгартирмаса керак, деган умиддаман», дедилар.
|
| |
| |
| SANJAR80 | Date: Dushanba, 20-Iyul-2009, 10:16 | Message # 35 |
|
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status: | Воқеан Сухда турган вақтларида буларга ёрдам этиб юрдилар. Бир куни Абу Бакр бир неча кишилар билан ўлтиргандилар. Шунда бир киши келиб «Ассалому алайкум, ё халифаи Расулуллоҳ», деган эди. Бунга Абу Бакрнинг аччиғлари келиб, «Бошқаларни қолдириб ёлғиз менгагина салом берасанми?», деб танбеҳ этгандилар. Умар ибни Ҳатгоб кун сайин бир қари кампирнинг олдига бориб ёрдам этиб келиб юрарканлар. Кўп вақт ўтмай ўзларидан аввал кимдур унга ёрдам кўрсатиб кетаётганини фаҳмлаб ҳолдилар. Шунда бу ким экан деб пойлаб турдилар. Қайси кўз билан кўрсинларки, кампирга келиб ёрдам этаётган халифа Абу Бакр эканлар. Абу Бакр (р. а.)ни ёзамиз десак, мақтовга сазовор сифатлари жуда мўлдур. У жанобнинг Ислом йўлида қилган хизматларини ёзиб адосига етиш мушкулдур.
Бироқ биз бу ерда мақсадимиз қисқача баён этишлик бўлгани са-бабли мазкур бир-икки воқеани ёзиш билангина кифояландик, холос.
Биргина Абу Бакр эмас, балки Расулуллохнинг саҳобаларидан ҳар бирлари ҳам мақтовга сазовор сифатларга эга эдилар. Хусусан, хулафои рошидин деб аталмиш Умар, Усмон ва Али каби зотларнинг барчаларида халққа ўз исломий хулқлари билан муқтадо бўлувчи, гўзал, эргашилувчи намуналар мавжуд эди. Уларни бу борада бирларини бирларидан ажратиб бўлмасди. Ҳаммалари ҳам Оллоҳ йўлида ҳаққониятни оламга ҳукмрои бўлиши йўлида дунё халҳларини озодлик, эркинлик, ҳурфикрлилик каби асрий орзулари бўлган нарсаларга етишлари йўлида ҳеч бир нарсаларни, ҳатто жонларини аямай сарф этгандилар. Уларнинг амал ғурури алдай олмаганди. Хушомадгўйлар мақтови хушларини ўғирламаганди. Катта мансабга минсалар эди, оддий халқ киядиган кийимдан ҳам арзон баҳороқ кийимлар кийишарди, оддий тарзда овқатланишарди. Оддий ҳовлиларда фақирона тарзда ҳаёт кечиришарди. Дунё матоларига аҳамият кўзи билан асло боқишмаганди. Улар ҳукмдорлик вазифасини тўлиқ адо этишликда ҳануз олам осмонида ягона ёруғ юлдуз бўлиб порлаб туришмоқда. Оллоҳ ҳаммаларидан рози бўлсин, биалардан ҳам ўзи рози бўлсин, раҳматига мушарраф айласин. ОМИН!!!
|
| |
| |
| SANJAR80 | Date: Dushanba, 20-Iyul-2009, 10:17 | Message # 36 |
|
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status: | АБУ БАКРНИНГ КАСАЛЛАРИ ВА УМАР РАЗИЯЛЛОҲУ АНҲУНИ ВАЛИАҲД ТАЪЙИН ЭТУВЛАРИ
13-йил жумодил охир ойининг аввалги ҳафтасида Абу Бакр (р. а.) совуқ куни ҳаммом қилган эдилар. Шунда қаттиқ шамоллаб ўринга ётиб қоладилар. Касалликлари оғирлашиб қолганидан намозга чиқа олмасликлари сабабли Умар ибни Ҳаттобни ўринларига имом бўлишга буюрдилар.
Абу Бакрнинг касалликлари кун сайин оғирлаша борди. Тузалишдан кўра тузалмасликлари билина бошлади.
Мўминлар Абу Бакрнинг сиҳат топишларини истаб ҳар доим дуоларда бўлиб турдилар. У жанобдан энг кўп келиб хабар олиб турувчи кимса Усмон ибни Аффон (р. а.) эдилар, Бир куни бир неча асхоблар кўргани кириб: «Эй Абу Бакр, табиб чақириб касалингазни кўрсатсакмикин», деганларида, уларга жавобан: «Табиб келиб мени кўриб кетди», деганларида, асхоб, «Табиб нима деди?» — деб сўрадилар. Мен хоҳлаганимни қиламан, деди», деб жавоб берган эканлар. Абу Бакр (р. а) ўзларининг халифалик даврларида бутун ҳаётларини Исломиятнинг қувват ва шавкат касб этувига халқнинг адолат ва ҳаққоният байроғи остида тинч -тотув яшашла-ри йўлида Арабистон давлатини соглом бир асос устига қуриб, бутун қайғулари шу халқнинг манфаат ва маслаҳатларини кўзлаганлари каби касал ҳолларида ҳам мана шу қайғуда бўлдилар. Агар ўзларидан кейин халифа сайлаш масаласини халқнинг ихтиёрига ташлаб кетсалар, халифаликни истовчилар ўртасида фитна чиқиб, бирор кор-ҳол юз беришидан чўчир эдилар. Зеро, Сақифа байъатида бўлиб ўтган баъзи бир кўнгилсизликлар ҳамон ёдларидан кўтарилгани йўқ эди. Шу сабабдан асхоб киромнинг фикрларини олиб, ўзларидан кейин маълум бир кишини валиаҳд этиб тайинлаш маслаҳатида бўлдилар. Асхоби киром ораларида халифалик мансабига лойиқ кишилар етарлича бўлиб, буларнинг энг аввалги сафларида Умар ибни Ҳаттоб билан Али Ибни Абу Толиб (р.а.)лар турардилар. Буларнинг ҳар иккиларида хилофатга ўзларини энг аҳл деб билар ва мамлакатни гўзал идора эта олишга ҳамда халқ орасида адолат руҳини амалга ошира олиш-га иймонлари комил эди.
Абу Бакр Умар ибни Ҳаттобни ўзга сахобадан ортиқроқ билиб, ўзларидан кейин валиаҳд этиб қолдирмоқчи бўлдилар. Мазкур фикрга келганларидан кейин сахобайи киромга ўзларининг фикрларини киноя тарзида англата бошладилар. Абдураҳмон ибни Авфни чақириб, Умар ҳақларида қандай фикрдасиз?» деб сўрадилар. Абдураҳмон (р. а.) «У кишининг қаттиққўллигидан бошқа айби йўқ», дедилар. Абу Бакр бунга жавобан: «У менинг юмшоқ бўлганим учун шундай қаттиққўллик қилади, агар ўзлари иш бошига келсалар албатта қаттиқ қўлликларидан анчасини ташлайдилар, деб ўйлайман», дедилар. Бундан кейин Усмон ибни Аффонни ҳам чақириб фикрларини олдилар.
Ҳазрати Усмон Умарнинг «Ичи ташқарисидан яхшироқ, билишимча, бизнинг ичимизда у кишига ўхшаш одам йўқ», дедилар. Бошқа бир неча кибор саҳобалардан ҳам Умар ҳақларида мана шундай яхши, илиқ гаплар эшитдилар. Абу Бакр (р. а.) Умар ҳақларида бир неча асхобнинг фикрларини олгач, у жанобни валиаҳд этарга қарор қилдилар. Ва котиб-лари Усмон ибни Аффонни чақириб қуйидаги васиятномани
ёздирдилар:
|
| |
| |
| SANJAR80 | Date: Dushanba, 20-Iyul-2009, 10:17 | Message # 37 |
|
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status: | «БИСМИЛЛАҲИР РОҲМАНИР РОҲИМ»
Бу Расулуллоҳнинг халифаси Абу Бакр томонидан дунёда энг охирги ва охиратга эса биринчи қадам қўйиши олдидан берган аҳдномадур. Мен сизга Умар ибни Ҳаттобни халифа этиб тайинладим. Агар ишни тузук юритса ва адолат ўрнида бўлса жуда яхши. Менинг уни ҳаққида фикрим ва билишим ҳам шудир. Агарда жабр ва зулм қилса, сийратни ўзгартса, жавобгарлиги менга бўлмаяжакдур. Чунки мен ғайбни билмасмен, мен бу ишимдан ёлғиз яхшиликни истадим. Ҳар кимга ўзи қилган амалининг жазоси бўлажакдур. Золимлар не аҳволда тушишларини келажакда билурлар...» деган мазмунда аҳдномани ёздириб, муҳр урдириб қўйдилар.
Умар ибни Ҳаттобнинг валиаҳд тайин этилуви баъзи бир халифаликка умид этувчи кибор саҳобаларга ёқмаяжак эди. Хусусан Умар ибни Ҳаттобнинг қаттиққўл бўлиб, юз хотир сақламасликлари кўпчилик кишиларнинг қаршиликларига сабаб бўлажак эди. Бунинг устига Умарни валиаҳд тайин этилиши «шўро» асосига хилоф бўлганлигидан масалани янада мушкуллаштирар эди. Ҳақиқатда Умарни халифа тайин қилув хабари асхоб орасида ёйилиши билан халқ ўртасида турли миш-мишлар тарқала бошлади. Ҳатто баъзи бир кибор асхоблар Абу Бакр олдиларига кириб бу тўғрида раддия бердилар.
Талха ибни Убайдуллоҳ бир неча кибор асхоблари билан кириб: «Умар ибни Ҳаттобни шу қадар қатиққўллигини билиб туриб халифаликка ўзингиздан сўнг тайин этибсиз. Агар бу тўғрида Раббингиз сизга савол берса, не деяжаксиз?» дедилар. Абу Бакр (р. а.) буларнинг раддияларига аҳамият бермадилар. Талха ибни Убайдуллоҳдан ҳеч ҳам аччиқланмай: «Мени Оллоҳ бирла қўрқитмоқчи бўласизми? Мен унга: «Сенинг яхши бандангни тайин этдим», деб жавоб бераман. Бошқаларга ҳам ушбу гапимни эшитдириб қўйинглар», дедилар. Абу Бакр (р. а.) ўзларидан сўнг хилофат масаласида баъзи бир номатлуб воқеалар юз беражагини сезганлари сабабли халифани тайин этиш фикрларидан қайтмадилар. Умар иб-ни Ҳаттобда бўлган давлат сиёсатини юргизув иқтидорини билганликлари туфайли баъзи бир асхобни бу ишдан норози бўлганликларини назарга олмай ўз раъйиларида собит қоддилар. Абу Бакр ўзларининг қаттиқ касалликларига қарамай халқ ўртасида таъсир кўрсатадиган бир хутба ўқидилар. Минбарга кўтарилиб масжидда халойиқ ўртасида ўзларини халифалик мансабига киши танлашликда асло хатога йўл қўймаганликларини, балки халқнинг манфаатини кўзлаб иш тутганликларини, асхоб ораларидан давлат сиёсатини юргизишликка энг иқтидорли кимса тайин этилганини, валиаҳд тайин этилган киши ўзларининг қариндошлари бўлмаганлига сабабли бу ишни қариндош- уруғчиликка тортишув деб баҳоламасликларини баён этиб, Умар ибни Ҳаттобнинг халифаликларига рози бўлишга ва итоат этишликка чақирдилар. Халқ қошида фавқулодда нуфузга эга бўлган ва эҳтиром қозонған, кўнгилларга муҳаббати нақ ўрнаган бу буюк. зотга қарши чиқувчи бирор кимса-да бўлмади.
|
| |
| |
| SANJAR80 | Date: Dushanba, 20-Iyul-2009, 10:17 | Message # 38 |
|
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status: | Умар ибни Ҳаттобни валиаҳд тайин этилишига кибор асхобни кайфларини кетгазганига ушбу қуйидаги воқеа очиқ мисол бўла олади.
Абу Бакрнинг сўнгги кунларида аҳволларидан хабар олмоқлик. учун бир неча саҳобалар билан бирла Абдураҳмон ибни Авф олдиларига киргандилар. Халифанинг бу вақт кайфиятлари анчагина тузук эди. Абдураҳмон кирибок, халифага қараб, «Аҳволингаз нечук, мен сизни тезда соғайиб кетасиз деган умиддаман», дедилар. Абу Бакр бунга жавобан «Менинг аҳволим жуда оғир. Сиздан кўрган нарсаларим эса касалимдан ҳам оғирроқдур. Мен энг ор-тиқроғингизни халифа тайин этдим, Халифаликни ҳар бирингиз ўзингизга олмоқчи бўлиб бунга кайфингиз кетди, Сизга дунё иқбол қилди, тезда ипак кийимлар киясиз, ипак кўрпаларда ётасиз. Оллоҳга қасам кчиб айтаманки, сизни ҳеч бир жиноятга қўл урмай бўйнингазнинг чопилиши дунё лаззатига чўмувингиздан ор- тиқроқдур», дедилар. Абдураҳмон ибнк Авф бу гапларни эшитгач, халифага: «Ўзингизни бундай ишлар билан диққат қилаверманг, бўлмаса касалингиз янгидан кучайиб кетади. Халқ сизнинг ҳаққингизда икки фикрда бўлди, бир фирқа бу хусусда сизнинг фикрингизда — бу ишингиздан мамнун ва рози бўддилар. Иккинчи фирқа эса сизга карши келиб ўз фикрини сўзлади ва маслаҳат берди. Сизнинг йўлдошингаз ҳақида яхшиликдан бошқа нарса билмаймиз. Сизнинг бу қилган ишингиздан яхшиликдан бошқа нарсани ўйлагансиз деб гумон этмаймиз. Сиз доимо солиҳ. ва муслих бўлдингиз. Дунёда қилган ҳеч бир ишингиз учун куйинишга сизга йўл йўқ», дедилар. Бунинг узрига халифа: «Тўғри, мен ёлғиз мана шу ишлар учун куюнаман, мен қилган уч иш бор. Кошки шуларни қилмаган бўлсам эди. Уч нарса бор. шуларни қилган бўлсам эди. Уч нарсани Расулуллоҳдан сўраган бўлсам эди: Али менга уруш эълон қилган бўлганларида ҳам уйларига бормаган бўлсам эди. Сақифа куни Абу Убайда ёҳуд Умарга байъат бериб ўзим вазирлик мансабида қолган бўлсам эди. Фужоатул Суламийни ёндирмайинча ўлдиртирмаган ёки озод этган бўлсам эди. Ашъас ибни Қайсни озод этмай ўлдиртирган бўлсам эди. Чунки мен уни яхши одам бўлиб кетишига асло кўзим етмайди. Холид ибни Валидни Шомга юборган вақтимда Умар ибни Ҳаттобни Ироқга юборган бўлсам эрди. Бунда икки қўлни баробар Оллоҳ йўлида узатган бўлурдим. Расулуллоҳдан, ўзларидан кейин халифалик кимга тегишли бўлишини сўраган бўлсам эди. Бу вақт низога ўрин қолмасди. Ансорни халифаликка ҳаққи борми ёки йўқлигини сўраган бўлсам эди. Инининг синглиси бирла амакининг меросин сўраган бўлсам эди. Чунки бу кўнглимда бир қадар ғашлик бор», дедилар.
Мана бу гаплар халқни Умар ҳақларида икки турли фикрда бўлганлигини кўрсатади. Фақат Абу Бакр (р. а.) вафот этиб, Умар (р. а.) байъат олувга ўлтирганларида бирор қарши чиқувчи кимса топилмади. Бу нарса Абу Бакрнинг хотирларини сақлов ва у жанобга эҳтиром юзасидан бўлганди. Ҳазрати Умар валиаҳд тайинланган чоғда бир қадар кимсалар норизо бўлган бўлсаларда, аммо халифалик мансабида юритган адолат сиёсатлари туфайли охири ҳаммалари Умардан бағоят миннатдор ва рози ҳолда бўлдилар. Умардан кейинги халифа сайлов вақтида Абу Бакр ва Умарлар юрган йўлдан юришликни шарт этилуви бунинг энг очиқ исботидур.
Умар (р, а.) халифалик даврларида шундай адолат бир тарзда ҳукм юргизганлари сабабли шарқу ғарб тарихчидари томонидан дунёда энг адолатли, тўғри ижро этган ҳукмдор саналади.
Абу Бакрнинг аҳволлари оғирлашиб қолганидан кейин қизлари Ойиша (р. а,)ни чақириб ҳужраларида қабр учун жой ҳозирламоққа васият этдилар. Устларидаги икки қават кийимларини ечиб шунга, учинчи қават бир кийимни қўшиб кафан қилишга буюрдилар. Ойиша онамиз «Эй, ота, ҳозир биз боймиз, янги кафан олиб кафанлатсак ҳам бўлади-ку», деганларида, Абу Бакр «янги кийимга мендан кўра тирик-лар муҳтожрок», дедилар. Ювишликни хотинлари Асмо бинту Умайсга васият қилдилар. Ёрдамга ўғиллари Абдураҳмонни олишни буюрдилар. Байтулмолдан олинган нарсаларни ўз киссаларидан тўлашга амр этдилар. Молларидан бешдан бирини ҳайрот йўлларига сарф этишликка буюрдилар, Вафот этган кунларидан кечиктирмай дарҳол дафн этарга амр қилдилар. Абу Бакр мазкур касалларидан шифо топмайинча 13-йил-нинг жумодил охир ойининг 21-куни душанба шом билан ҳуфтон ўртасида фано оламидан тинчлик ила бақо оламига роҳат билан сафар этдилар. Бу мелод ҳисобига 634 йил августга тўғри келади.
|
| |
| |
| SANJAR80 | Date: Dushanba, 20-Iyul-2009, 10:18 | Message # 39 |
|
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status: | У жанобнинг охирги сўзлари: «Эй Раббим, мени мусулмон этиб ўлдиргин ва солиҳларга қўшгии» деган дуолари бўлди. Васиятномага биноан Асмо бинту Умайс Абдураҳмон ёрдамларида ювдилар, уч қават кафанга кафанланиб минбар масжид орасига қўйилиб, ҳазрати Умар томонларидан жаноза ўқидди. Қабрларига Умар, Ус-мон, Талха ва Абдураҳмон ибни Абу Бакр тушдилар. Жаноза ўқилиб дафн этилган кун ҳам душанба кечқурун эди. У жанобнинг ҳукмдорлик даврлари икки йилу уч ой давом этди.
Абу Бакрнинг вафот этувлари Расулуллоҳнинг вафотлари каби асхоби киромга фавқулодда қаттиқ таъсир этди. Бутун Мадина қайғу ва даҳшат ичида колди. Ушбу вақт Абу ибни Али Толиб ёшларига беланиб югуриб келиб Абу Бакрнинг эшиклари олдида тўхтадилар ва у жанобнинг фазл ва сифатларин баён этувчи ушбу хутбани сўзладилар:
«Эй Абу Бакр, Оллоҳ сени раҳмат этсун, сен ҳаммадан аввал Исломни қабул қилган, имони энг эски, ишончи энг аниқ киши эдинг. Сен Расулуллоҳга энг мулозим, хулк ва фазл ҳамда сийрат жиҳатдан энг яқин, аҳл Исломни ҳимоя этувчи киши эдинг. Бутун халқ Расулуллоҳни ёлғонга чиқарганда, сен уни тасдиқ этдинг. Халқ изо етказганда, сен ёрдамга шошилдинг. Халқ ўлдирадиган вақтида сен у билан бирга бўлдинг. Оллоҳ сени ўз китобида Сиддиқ деб атади. Сен аҳли Ислом учун бир таянч, кофирлар учун бало ва мусибат эдинг. Сен йўлингда ҳеч бирда адашмадинг, сенга за-ифлик ва қўрқоқлик асло йўл топаолмади. Сен гўёки субутда салобатли тоғдек эдинг. Сен Расулуллоҳ айтганларидан баданинг заиф, дининг қуввати, тавозули, Оллоҳ қошинда улуғ, мўминлар қошинда буюк ва қудратли эдинг. Сенга ҳеч ким бирор хусусда тамаъ этолмасди. Кучли ва кучсиз сенинг қошингда баробар эди. Кучлидан кучсизнинг ҳаққини олиб берганга қадар кучли сенинг қошингда кучсиз саналарди. Кучсиз эса кучли саналарди. Оллоҳ сенинг ажрингдан бизларни маҳрум қилмасун. Сендан сўнг бизни адаштирмасун...»
Умар ибни Ҳаттоб ҳам Абу Бакр ёнларига кириб қисқа, аммо ғоят мазмунли бир нутқ ирод этдилар. «Эй Расулуллоҳнинг халифаси, сен ўзингдан сўнг халққа гоят оғир юк юкладинг. Сенга етиш қаёқда, сенинг ортингдан борувга бизга мумкин бўлмаяжак!»
Абу Бакрга марсия ўлароқ Уммул мўъминин Ойиша ва бошқалар тарафидан хутбалар сўзланди. Хисон каби буюк сўз усталари томонидан шеьрларда тартиб этилди. Бироқ Али ибни Толибнинг сўзлаган ғоят балоғатли хутбалари олдида буларни сўзлаб ўлтиришга ҳожат қолмайд
|
| |
| |
| SANJAR80 | Date: Dushanba, 20-Iyul-2009, 10:18 | Message # 40 |
|
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status: | ХУЛОСА
Дунёдан не-не номдор ҳукмдорлар, фотиҳлар, соҳибқиронлар ўтдилар. Улар ҳаётлари давомида қанча-қанча ишларни амалга оширгандек бўлдилар. Ҳатто баъзилари ер юзидаги мамлакатларнинг жуда катта қисмини ўз қўллари остида бирлаштиришга муваффақ бўлаолдилар. Қанча-қанча қасрлар, саройлар, муҳташам иморатлар барпо қилдилар. Кишиларни ҳануз ҳайратга солувчи мўъжизакор иморатларини қурдирдилар. Даҳшатларидан ўз даврларида олам титради. Бироқ, замонларнинг ўтиши буларнинг барчасини кишилар дилидан бирин-кетин чиқариб ташлади. Ҳеч бирлари мана шунчалик бойликка, ҳашамга эга бўлганлиги билан кишилар дилини ўзларига ром қилаолмадилар.
Зеро, тутаётган ишлари, сиёсатлари кўпинча ҳаволари амрига итоатан бўларди. Адолатни ўз ўлчовлари билан ўлчардилар. Ҳаққониятни ўз раъйлари билан ифодалардилар. Мана шу туфайли бўлса керакки, улар вафот топишлари билан ном-нишонлари ҳам вафот топиб кетди. Ҳеч ким уларни дилида муҳаббатла ёд этмайди. Зеро, улар ҳақиқий адолат ва ҳаққониятни асл манбаидан ўрганиб, уни халқ орасида оғишмай амалга ошириш ўрнига ҳою ҳавасларга кўмилиб, ҳаволарига қулга айланиб, нафслари буйруғини бажарувчи хор кимсалар эдилар. Киши нафсининг домидан озод бўлмай туриб ҳеч қачон озодлик нашъасини суролмайди. Дунё ҳокимиятини бутунлай ўз қўлига киритган бўлсада, бутун олам аҳли унинг амрига мунтазир турсада, бироқ ўзи нафсининг домидан ўзини халос этолмайдиган бўлса, ундай одамни шох эмас балки гадо деб атамоқ савобга яқиндур.
Нафс хоҳишларида қутулмоқ учун, нафсни баъзи бир нодонлар ўйлагани каби бутунлай маҳрумиятга дучор қилиш керак эмас. Билъакс, уни хоҳишларида ўртача даражани топиш лозим. Лекин бу ўртача даражани киши бирон бир манбаага суянмай туриб, ўз ақли ва илми билангина ўзича топаолмайди.
Илм ва фалсафада энг ёрқин юлдузлар сифатида танилган кимсалар ҳам фақат ўз ақлларига суянганлари учун мазкур даражани белгилашда хатога йўл қўйдилар, оғиб кетдилар. Уларнинг илм ва мантиқларига махлиё бўлиб эргашган башарият ҳам улар қилган хатолари орқасида жуда кўп жабру-жафолар тортди. Адашишлар қоронғулигида дарбадар кезади. Бундай ўртача даражани ўрганишлик учун ягона манбаа бу ваҳий илоҳий эди. Яъни, пайғамбарларга эргашишлик улар кўрсатган йўлга юришлик, буюрган ишларини қилишлик, маън этган амалларидан тўхташлик билан киши адолатни, ҳаққониятни топа оларди. Адолат нима эканлигини тушуниш учун, уни амалда татбиқ этиш учун ягона қўлланма — бу илоҳий ваҳийдур.
Илоҳий ваҳий эса пайғамбарларга юборилган бўлади. Демак, қолган башар мана шу илоҳий ваҳий орқали адолат мезонини билишга эга бўлган пайғамбар кўрсатмасини ўрганишлиги керак. Ўрганганда ҳам ҳеч қандай ўзининг раъйига ёпишиб олмасдан, кўрсатмани ўз хоҳишига қараб ўзгартирмасдан тўғри ақл ва соғлом қалб билан ўрганмоғи керакдур. Мана шундай соғлом қалб билан пайғамбар кўрсатмасини эгаллаган Абу Бакр каби зот дунёда ҳукмдорлик даврларида адолатни асл мағзини кўрсата олишга муваффақ бўлаолдилар. Ҳукмдорлик кўзларини пардалаб, ақлларини ҳою-ҳавас занжирига кишанлаб қўя олмади. Негаки, у жаноб пайғамбар кўрсатмасини қалбларига тўғри жойлаб олгандилар, Мана шу кўрсатмадан на ҳукмдорлик даврларида ва на оддий фуқаролик даврларида четга оғмадилар.
|
| |
| |
| SANJAR80 | Date: Dushanba, 20-Iyul-2009, 10:19 | Message # 41 |
|
Group: Ishonchli
Messages: 3741
Status: | Дунёнинг мафтункор матолари ақлларини ўғирлаб, ўзларини орқасидан эргаштираолмади. Чунки ҳар бир босган қадамлари пайғамбар кўрсатмасига биноан бўларди. Натижа кутилганидек бўлиб чиқди. Олам аҳли қалбида ўчмас из қолдира олдилар. Буларнинг барчасига энг аввало пайғамбар кўрсатмасини дастурил амал қилганликлари билан эриша олдилар. Демакки, қачон бир миллат ва шахс ҳаёт оламида нажот муваффақият йўлини тутмоқни истаса, пайғамбар кўрсатмасини ўзига асосий йўлланма қилиб олиши зарур бўлади. Бошқа шайтоний шахслар томонидан тузилган амал дастурлари кишилик жамиятини илал оқибатда ҳалокат жарига етаклаб келади. Ва мана шу ҳалокат жарига ташлаб юборади. Натижада олам саҳифасидан ном-нишонсиз ўчиб кетади. Баъзи бир даврларда кўзга ташқи томондан илгарилаб кетганга ўхшаса-да, ички томондан эса зил кетаверади.
Баҳорда ичи тушиб қолган қовун устидан қаралганда унча билинмасада, сўйилган пайтида сув бўлиб оқиб кетгани каби, пайғамбар кўрсатмаларини четга қўйиб, аллақандай шахслар томонидан тузилган кўрсатмаларни ўзларига асос қилиб олувчи миллатлар ҳам мана шу ичи тушган қовунга ўхшаб қолишади. Ичи тушган қовун ҳеч нарсага яроқсиз бўлиб бораверади. Тарих бундай ҳодиса ва воқеалардан беҳисоб бўлиб ўтганлигига гувоҳдир. Тарих бизга ибрат бўлиши керак. Бўлмаса биз ҳам ибрат бўлиб қоламиз. Келажагамизга ачинсак, авлодларимизга мурувват кўрсатмоқни истасак, ғафлат уйқусидан уйгонмоқлигимиз керак. Унгу сўлга ибрат назари билан боқиб домига тортаётган жарликдан қутулиш чорасини шошилинч равишда топишимиз даркор. Чора эса ягона, у ҳам бўлса пайғамбар кўрсатмаларидур. Ўтмиш боболаримиз мана шу кўрсатмага амал қилишиб юксак фазилат чўққиларини эгаллашган экан. Олий инсоний шарафни бутун оламга намуна тарзда кўрсата олишган экан. Бизлар ҳам қачон шундай олийликни истасак, шарафликни истасак, ўшалар амал қилган дастурга амал қилишимиз зарур бўлади.
Эй раббимиз, бизга мана шу кўрсатпш йўлингда юришлик пайтида етган қийинчиликларга сабр ато этган! Оёқларимизни ҳақиқатга етакловчи ҳақ йўлида баркарор айлагин! ОМИН!!!
|
| |
| |
| MASTER | Date: Seshanba, 21-Iyul-2009, 22:47 | Message # 42 |
 Adminstrator
Group: ADMINISTRATOR
Messages: 7300
Status: | SANJAR80, Rahmat uka
|
| |
| |
